Uzasadnianie przez kombinację
Z Wikipedii
Uzasadnienie przez kombinację to błąd logiczny polegający na ocenianiu szczegółowego scenariusza za bardziej prawdopodobny niż scenariusz ogólniejszy.
Najbardziej znany przykład tego błędu wygląda następująco (Tversky, Kahneman, 1983):
- Linda ma 31 lat, jest otwartą, inteligentną, i niezamężną kobietą. Ukończyła filozofię. Jako studentka poświęcała dużo czasu problemom sprawiedliwości społecznej i dyskryminacji, uczestniczyła też w demonstracjach anty-nuklearnych.
- Co jest bardziej prawdopodobne?
- Linda pracuje w banku
- Linda pracuje w banku i jest aktywną działaczką ruchu feministycznego
85% badanych wybrało odpowiedź 2. Jednak z punktu widzenia matematyki, prawdopodobieństwo kombinacji dwóch zdarzeń nie może być większe niż prawdopodobieństwo któregokolwiek z nich ocenianego pojedynczo, gdyż dodatkowe kryteria mogą jedynie zmniejszyć prawdopodobieństwo.
Uznanie metody badawczej użytej w roku 1983. za poprawną było jednak wynikiem efektu antropicznego (tendencji do niezauważania wpływu sposobu obserwacji na jej wyniki statystyczne). W rzeczywistości różnica powstaje w wyniku poszerzenia przez badanych pierwszej odpowiedzi o słowa "i nie jest aktywną działaczką ruchu feministycznego".
Przykład z Lindą byłby poprawny gdyby ludzie rozumowali matematycznie lub gdyby polecenie brzmiało "Oceń niezależnie procent prawdopodobieństwa każdego ze zdarzeń", ale aż tak bezpośrednie skonfrontowanie wersji ogólnej i szczegółowej istotnie wpłynęłoby na zanik zjawiska poprzez uzyskanie wyższego procentu przy zdarzeniu pierwszym.
Na szczęście Uzasadnienie przez kombinację zostało poprawnie zidentyfikowane w wielu innych badaniach psychologicznych. Przykładowo w jednym z badań przeprowadzonych w czasach zimnej wojny proszono ekspertów wojskowych o ocenę prawdopodobieństwa tego że Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zaatakuje w kolejnym roku Polskę i zerwie w ten sposób stosunki dyplomatyczne z USA. Średnia ocena prawdopodobieństwa wyniosła 4%. Inną grupę ekspertów proszono o ocenę prawdopodobieństwa samego zerwania w kolejnym roku stosunków dyplomatycznych pomiędzy USA i ZSRR. W tych badaniach ocena prawdopodobieństwa wyniosła około 1%. Badania te pokazały, że szczegółowy scenariusz wydaje się bardziej prawdopodobny. W rzeczywistości kolejne szczegóły mogą jedynie zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
