Ważki
Z Wikipedii
| Ważki | |
 Gadziogłówka pospolita (Gomphus vulgatissimus) |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | stawonogi |
| Gromada | owady |
| Podgromada | uskrzydlone |
| Rząd | ważki |
| Nazwa systematyczna | |
| Odonata | |
| Fabricius, 1793 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Ważki (Odonata) – rząd owadów.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
Przeważnie średniej lub dużej wielkości (długość ciała 2 - 17 cm, rozpiętość skrzydeł 2 - 18 cm). Głowa z bardzo dużymi, złożonymi oczami (nawet 28 000 ommatidiów), dodatkowo posiadają 3 przyoczka. Czułki mają bardzo krótkie, 3-7 członowe, szczecinkowate. Aparat gębowy typu gryzącego. Tułów silnie rozwinięty, związane jest to m. in. z rozrośniętymi mięśniami poruszającymi dwoma parami niezależnych, przezroczystych skrzydeł. Nogi kroczne, długie i smukłe. Posiadają dwie pary, podobnych do siebie i bogato żyłkowanych skrzydeł. Odwłok ważek, zbudowany z 10 segmentów, jest długi i cienki (z kilkoma wyjątkami). U samców, na drugim segmencie, znajduje się aparat kopulacyjny o złożonej budowie. U samic występuje pokładełko rzeczywiste służące do składania jaj. Składają je pod lub blisko wody często na pływających bądź zanurzonych roślinach. Żyją od sześciu miesięcy do siedmiu lat, z czego większość jako drapieżne larwy pod wodą. Jako dorosłe, latające owady większe gatunki żyją do czterech miesięcy.
Są jednymi z najlepszych lotników wśród owadów. Potrafią latać we wszystkich kierunkach przekraczając prędkość 10 m/s. Jako jedne z niewielu zwierząt opanowały lot wiszący. Polują na latające owady (m. in. komary, muchy), chwytając je nogami - dlatego nogi są zaopatrzone w sztywne szczeciny. Są też w stanie przewidzieć tor lotu ofiary i lecą "na zbliżenie". Niektóre, najmniejsze gatunki polują chodząc po roślinach. W chwytaniu ofiar przez larwy podstawową rolę odgrywa przekształcony aparat gębowy typu gryzącego, zwany maską.
Ważki należą do najstarszych współczesnych owadów, najstarsi przedstawiciele rzędu są znani już z osadów górnokarbońskich (ok. 325 mln lat temu). Karbońskie ważki z rodzaju Meganeura były największymi znanymi owadami o rozpiętości skrzydeł do 75 cm. Dziś największym gatunkiem jest hawajski endemit Anax strenuus o rozpiętości skrzydeł do 19 cm
[edytuj] Systematyka
Dotychczas na świecie opisano ok. 5600 współcześnie żyjących gatunków. W Polsce występują 73 gatunki.
M.in. na podstawie budowy skrzydeł, krajowe ważki dzieli się na dwa podrzędy:
- ważki różnoskrzydłe (Anisoptera) z rodzinami:
- gadziogłówkowate (Gomphidae)
- żagnicowate (Aeshnidae), np.:
- żagnica okazała (Aeschna cyanea)
- husarz władca (Anax imperator)
- szklarnikowate (Cordulegastridae)
- szklarkowate (Corduliidae)
- ważkowate (Libellulidae), np.:
- ważka płaskobrzucha (Libellula depressa)
- ważki równoskrzydłe (Zygoptera) z rodzinami:
- świteziankowate (Calopterygidae), np.:
- świtezianka dziewica (Calopteryx virgo)
- pióronogowate (Platycnemididae)
- pałątkowate (Lestidae)
- łątkowate (Coenagrionidae), np.:
- łątka dzieweczka (Coenagrion puella)
- świteziankowate (Calopterygidae), np.:
Larwy obu grup posiadają skrzelotchawki ukryte wewnątrz odwłoka (w jelicie tylnym - tzw. skrzele rektalne), u równoskrzydłych występują też trzy skrzelotchawki zewnętrzne, położone na końcu odwłoka w postaci trzech listków.
W Azji występuje jeszcze trzeci podrząd: Anisozygoptera, o cechach pośrednich między równo- i różnoskrzydłymi. Ma on charakter reliktowy i liczy tylko dwa gatunki. Poza tym, zależnie od ujęcia systematycznego, wyróżnia się 4-5 dalszych rzędów znanych tylko z materiałów kopalnych.
[edytuj] Ochrona w Polsce
W Polsce niektóre gatunki ważek są objęte ochroną.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Owady chronione.[edytuj] Ciekawostka
To jeden z niewielu owadów, u którego postać dorosła może paść ofiarą postaci larwalnej. Dzieje się tak czasami podczas składania jaj przez samice do wody.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
