Wojny dorszowe

Z Wikipedii

Wojny dorszowe (nazywane również islandzkimi wojnami dorszowymi) - seria konfrontacji między Islandią a Wielką Brytanią w latach 70. XX wieku dotyczących wyłącznej strefy ekonomicznej Islandii. Islandia kilkakrotnie ogłaszała stopniowe zwiększenie tej strefy na potrzeby islandzkiego rybołówstwa, stanowiącego podstawę gospodarki Islandii. Wywołało to sprzeciw niektórych państw Europy Zachodniej, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii, których rybacy łowili na tych akwenach. Ponieważ najczęściej poławianą rybą jest tu dorsz, nazwano ten konflikt wojnami dorszowymi (w języku angielskim cod war jest ironicznym nawiązaniem do zimnej wojny, czyli cold war).

[edytuj] Przyczyny

U podstaw tego konfliktu leżało zmniejszanie się ławic ryb na skutek nadmiernych połowów. Wybrano więc najprostsze rozwiązanie, czyli wyparcie kutrów innych państw, tak by dozwolone kwoty połowowe przypadły wyłącznie miejscowym rybakom. Po raz pierwszy Islandia poszerzyła swoją strefę wyłącznych połowów w 1958 z 4 mil morskich do 12 mil od wybrzeża Islandii. Wówczas nie spotkało się to z większym sprzeciwem.

[edytuj] Przebieg konfliktu

Dopiero w 1972 Islandia zdecydowała o jednostronnym poszerzeniu strefy połowów do 50 mil morskich. Wkrótce ogłosiła zmniejszenie dozwolonych kwot połowów. Okręty islandzkiej straży przybrzeżnej broniły dostępu brytyjskim trawlerom łowiącym w 50-milowej strefie. Ze swej strony Wielka Brytania wysłała okręty Royal Navy, które miały chronić brytyjskich rybaków. W 1973 podpisano porozumienie kończące drugą wojnę dorszową. Umożliwiało ono połowy wewnątrz 50-milowej strefy, ale tylko w wyznaczonych obszarach. Porozumienie wygasło w listopadzie 1975, co rozpoczęło trzecią wojnę dorszową.

W tym samym roku Islandia po raz kolejny postanowiła poszerzyć wyłączną strefę ekonomiczną do 200 mil morskich od wybrzeży islandzkich. Brytyjczycy nie uznali tej decyzji władz islandzkich i ich kutry nadal udawały się tam na połowy. Strona islandzka próbowała powstrzymać wtargnięcia obcej floty połowowej na jej wody. Trzeba powiedzieć, że trudno tu mówić o "wojnie", jako że Islandia nie posiada sił zbrojnych. Islandczycy postanowili jedynie wzmocnić swoją straż przybrzeżną. Podczas tej "wojny" tylko kilka razy doszło do wymiany strzałów. Częściej zdarzało się, że islandzka straż przybrzeżna odcinała obce sieci rybackie, doszło także do kilku incydentów, kiedy islandzkie statki taranowały kutry brytyjskich rybaków. W czasie tego kryzysu doszło także do zerwania stosunków dyplomatycznych między oboma krajami. Na Islandii doszło także do antybrytyjskich wystąpień (niekiedy z humorystycznymi hasłami typu God Save the Cod (ang. Boże chroń dorsza)).

[edytuj] Rozwiązanie

Ostatecznie Wielka Brytania uległa presji Islandczyków, kiedy ci zagrozili zamknięciem bazy NATO w Keflavíku. Mogło to znacząco zmniejszyć zdolność obrony NATO przed Związkiem Radzieckim na Atlantyku. W 1976 oba kraje doszły do kompromisu. Islandia zezwoliła na dostęp do 200-milowej strefy wyłącznych połowów maksimum 24 kutrom brytyjskim. Decyzja te jednak nie uratowała podupadającego brytyjskiego rybołówstwa.

Do dzisiaj kwestie rybołówstwa są na arenie międzynarodowej przedmiotem sporów z Islandią. Islandia jest za zniesieniem zakazu połowów wielorybów. Preferencyjne warunki dla rybołówstwa sprawiają także, że Islandia nie zamierza wstąpić do Unii Europejskiej, gdzie musiałaby się pożegnać z przywilejami dla swoich rybaków.