Aleksander Mienszykow

Z Wikipedii

Aleksander Daniłowicz Mienszykow hrabia 1702, (ros. Александр Данилович Меншиков) (ur. 6/16 listopada 1673 Moskwa, zm. 12/23 listopada 1729 m. Bieriozow, obecnie Bieriozowo Tiumienia) – rosyjski książę1707 i feldmarszałek, generalissimus 1727 bliski współpracownik cara Piotra I Wielkiego. Podczas III wojny północnej zwyciężył Szwedów pod Kaliszem, brał udział w bitwie pod Połtawą. Popadł w niełaskę w 1727. Przyczynił się do wyniesienia Katarzyny I na tron po śmierci Piotra w 1725.

Mienszykow urodził się nie wcześniej niż w 1670 i nie później niż w 1673. Według jego wrogów, jego ojciec miał pochodzić z gminu - syn dworskiego stajennego, najprawdopodobniej wywodził się jednak z drobnej szlachty. Dzieciństwo spędził błąkając się po ulicach Moskwy, sprzedając pierożki mięsne. Franz Lefort, pierwszy faworyt cara Piotra, dostrzegł u niego siłę woli i prezencję, które spowodowały przyjęcie Mienszykowa do służby carskiej - ordynans cara. Gdy Lefort zmarł w 1699 roku, Mienszykow został głównym faworytem i powiernikiem cara. Uczestniczył w podróżach cara po Rosji i poza jej granice. Mimo że był skorumpowanym ignorantem, zaskarbił sobie zaufanie cara, umiejąc znakomicie musztrować armię i dowodzić nią. Tak jak car pracował w stoczniach Amsterdamu i znał nieco potocznego języka holenderskiego i niemieckiego. Do cara zwracał się per: Min Herz. Brał czynny udział w kampanii wokół Azowa (1695-96). W 1703 gubernator Ingiermanlandii (później Sankt-Petersburg), kierował budowami Sankt-Petersburga, Kronsztadu, stoczniami na rzekach Newa i Swir. W czasie wojny północnej 1700 - 1721 dowodził siłami piechoty i kawalerii, był organizatorem okrążenia twierdz i ich szturmów, przejawiał odwagę i zimną krew. Odniósł szereg zwycięstw nad Szwedami, m. in. 18 października 1706 pod Kaliszem, 2 listopada 1798 pod Baturinem. Zastąpił gen. Ogilvie jako naczelny dowódca nękającej Szwedów (Karol XII) armii w 1708, uczestniczył też w bitwie pod Hołowczynem, i zwycięstwie połtawskim (Połtawa 27 VI 1709), po której dostał buławę marszałkowską. W bitwie pod Połtawa, dowodząc lewym skrzydłem rozbił korpus generała Rossa, co zadecydowało o zwycięstwie wojsk rosyjskich. 30 czerwca 1709 zmusił do kapitulacji wycofujących sie Szwedów. W l. 1709- 1713 dowodził wojskami rosyjskimi w Polsce, Kurlandii, na Pomorzu i w Holsztynie. Od 1714 kierował ziemiami zdobytymi na Szwedach i włączonymi do Imperium Rosyjskiego (ziemie Nadbałtyckie), zawiadywał też dochodami państwa w tym rejonie. W czasie wyjazdów Piotra I z Sankt-Petersburga kierował Imperium.

W l. 1718 - 1724 i 1726 - 1727 był prezydentem Kolegium Wojennego. Milutin na tych stanowiskach był bardzo chełpliwy i ciągnął korzyści osobiste. Po śmierci Piotra I opierał się na Gwardii Cesarskiej. 28 stycznia 1725 wprowadził na tron Katarzynę I i został w rzeczywistości władca Rosji. Podczas krótkich rządów Katarzyny I (I. 1725 - V. 1727), zyskał przemożne wpływy na władzę (Aleksander Puszkin miał powiedzieć o nim kiedyś "półcar"), które skończyły się gdy w 1727 próbował wydać swą córkę za cara Piotra II. 25 maja 1727 zaręczył swoja córkę z wnukiem Piotra I - Piotrem II. Wywołało to gniew starej arystokracji Dołgorukich i Golicynów . Ich wpływy na Piotra II spowodowały, ze 8 września 1727 został obwiniony o zdradzę państwa i kradzież pieniędzy państwowych. Został pozbawiony wszystkich tytułów i urzędów i zesłany razem z rodzina na Syberię do m. Bieriozow. Został skonfiskowany jego majątek: 90 tysięcy poddanych, 6 miast, dobra w Rosji, Polsce, Prusach i Austrii, 5 milionów rubli w złocie w walucie i 9 milionów rubli w angielskich i holenderskich bankach.

W 1705 został kawalerem polskiego Orderu Orła Białego.

[edytuj] Bibliografia

Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 16. Moskwa 1974