Czysta forma
Z Wikipedii
Czysta forma – koncepcja artystyczna stworzona przez Stanisława Ignacego Witkiewicza, wiążąca się z jego przekonaniami filozoficznymi, której zasady zostały wyłożone na łamach czasopisma „Skamander” w latach: 1920 – 1921. Teoria czystej formy spotkała się w dwudziestoleciu międzywojennym z wieloma krytycznymi ocenami, stała się też przedmiotem licznych polemik. W teorii estetyki polskiej jest jedną z najważniejszych koncepcji XX wieku, często przywoływaną z racji swego podobieństwa do postmodernistycznego rozumienia sztuki.
Czysta forma zakładała zerwanie z realizmem i naturalizmem. Dzieło skonstruowane na zasadach czystej formy powinno charakteryzować się przypadkową tematyką oraz odrzuceniem następstwa logicznego poszczególnych scen, deformacją, brakiem chronologicznych następstw w fabule, odrzuceniem praw psychologii, biologii i etyki. Czysta forma miała być środkiem prowadzącym do przeżycia Tajemnicy Istnienia. Istotę teorii czystej formy Witkacy ujmował następująco: „chodzi mi o fantastyczność bez żadnego ładu i składu, aby na scenie człowiek mógł popełnić samobójstwo z powodu wylania się szklanki wody, ten sam stwór, który pięć minut temu tańczył z radości z powodu śmierci ukochanej matki.”
Teoria czystej formy odnosiła się przede wszystkim do teatru. Witkacy zakładał, że sztuka skonstruowana zgodnie z zasadami czystej formy spowoduje u widza po obejrzeniu przedstawienia stan podobny do wybudzenia się z dziwnego snu. Mogła znaleźć zastosowania również w malarstwie, muzyce i poezji. Zdaniem niektórych krytyków, np. Karola Irzykowskiego, praktyka twórcza Witkacego stała w sprzeczności z teorią czystej formy. Karol Irzykowski dokonał również krytyki czystej formy w wydanej w 1929 roku pracy pt. „Walka o treść.”
[edytuj] Bibliografia:
- A. Hutnikiewicz Od czystej formy do literatury faktu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976.