Edmund Burke
Z Wikipedii
Edmund Burke (ur. 12 stycznia 1729, zm. 9 lipca 1797) – irlandzki filozof i polityk, twórca nowoczesnego konserwatyzmu, krytyk rewolucji francuskiej.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] 1729-1797
Urodził się w adwokackiej rodzinie w Dublinie. Uczył się w szkole w Kildare, a potem w Trinity College w Dublinie, który był bastionem kościoła anglikańskiego w Irlandii. W 1756 ożenił się, w 1758 urodził mu się syn. Od 1759 przez trzydzieści lat współpracował z rocznikiem "The Annual Register". W 1766 został wybrany do parlamentu. Jego przełożonym w partii Wigów był Charles Watson-Wentworth, 2. markiz Rockingham, jednak Edmund Burke szybko stał się jednym z czołowych polityków wigowskich i miał na tyle wpływu w jej szeregach, by wprowadzić więcej dyscypliny do pracy gabinetu. Przykładowo markiz Rockingham nie widział powodu by w czasie np. ciężkiego kryzysu rządowego nie mógł pojechać oglądać ulubione wyścigi konne.
[edytuj] 1790-1797
Wydane w 1790 Rozważania o rewolucji we Francji można uznać za początek doktryny konserwatyzmu-ewolucjonizmu i koniec epoki oświecenia. Jednocześnie znajdujemy w jego doktrynie elementy, które sprawiają, że można go uważać za liberała i demokratę (popieranie zasady równowagi sił politycznych, niezależność parlamentu, prawa kolonii amerykańskich do niepodległości). Jego twórczość wywarła poważny wpływ na ideologię romantyzmu niemieckiego. Burke był zwolennikiem ewolucyjnych zmian, szacunku dla twórczości, dziedzictwa wcześniejszych pokoleń. Uważał, iż pozbawione sensu jest niszczenie i budowanie świata od zera.
Wg Burke’a człowiek jest istotą rozumną. Rozumowi nie można jednak bezwzględnie ufać, ponieważ człowiekiem targają liczne żądze i namiętności, które generowane są przez sprzeczne interesy. Ponieważ owe interesy zderzają się ze sobą i wywołują liczne napięcia, naturę ludzką należy oceniać negatywnie.
Burke rewolucję traktował jako niedozwolone zerwanie ciągłości historycznej. Naród jest dziełem wielu generacji, tych przeszłych, obecnych i przyszłych. Żadna generacja nie ma prawa podejmowania decyzji w imieniu pozostałych. Rewolucja jest właśnie taką nieuprawnioną decyzją.
Pisał o tym w 1790 roku, jeszcze zanim jakobini urządzali swe masowe mordy, lecz wiedział z pism Rousseau i Holbacha, że francuskie wizje polityczne, jako zbyt abstrakcyjne, wyrozumowane i pełne pogardy dla tradycji są skazane na niepowodzenie.
W Anglii polemizowali z nim pro-rewolucyjni pisarze jak Thomas Paine.
Zmarł w 1797, kazał swe prochy rozsypać, by jakobini, którzy jak wierzył zwyciężą i przybędą mordować Anglików nie zbezcześcili jego grobu.
[edytuj] Bibliografia
- Romuald Rydz: Edmund Burke na ścieżkach wolności. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2005. ISBN 83-7177-292-0.
