Europejski Trybunał Praw Człowieka
Z Wikipedii
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w Strasburgu (ang. European Court of Human Rights, franc. Cour Européenne des Droits de l’Homme) - europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany w 1998r na miejsce Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka do kontroli przestrzegania praw człowieka.
Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i protokołach dodatkowych do niej. Wbrew potocznym wyobrażeniom Trybunał nie jest organem Rady Europy, tak jak są nimi Zgromadzenie Parlamentarne, Komitet Ministrów, czy Sekretarz Generalny. Jest on wyłącznie organem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Oznacza to, że został on utworzony na mocy tej Konwencji oraz, że to ta Konwencja i dołączone do niej protokoły określają jego kompetencje i sposób funkcjonowania.
Spis treści |
[edytuj] Wprowadzenie
W skład Trybunału wchodzą wybitni znawcy problematyki ochrony praw człowieka w Europie. Sędziowie Trybunału, od wielu lat zajmujący się tą tematyką, stanowią gwarancję odpowiednio wysokiego poziomu orzecznictwa. W Konwencji przyjęto zasadę, że sędziowie rekrutują się po jednym z każdego państwa-strony Konwencji. Aktualnie jest 47 takich państw, więc i liczba sędziów Trybunału wynosi 47. Wybierani są oni przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy na sześcioletnią kadencję, z możliwością reelekcji. W okresie sprawowania funkcji wymaga się od nich niepodejmowania jakichkolwiek działalności, która mogłaby narazić na szwank ich niezależność, bezstronność czy utrudnić wykonywanie obowiązków sędziowskich w pełnym wymiarze czasu. Przykładowo nie mogą oni doradzać ani reprezentować żadnej ze stron sporu przed Trybunałem - byłaby to działalność nie do pogodzenia z sędziowską bezstronnością. Co jest warte podkreślenia - w Trybunale sędziowie zasiadają we własnym imieniu. Mimo że kandydatów na sędziów proponują poszczególne państwa-strony Konwencji, sędziowie po wyborze nie reprezentują swojego państwa, nie mogą też przyjmować od niego instrukcji. Sędzią wybranym z Polski jest Lech Garlicki.
[edytuj] Formy organizacyjne
Formalnie wyroki wydaje Trybunał. Nie oznacza to jednak, iż cały skład Trybunału zajmuje się każdą sprawą. Wręcz przeciwnie, rozpatrując skargę indywidualną Trybunał nigdy nie działa in pleno lecz zajmuje się nią w węższym składzie, jako 3-osobowy komitet, 7-osobowa izba lub 17-osobowa Wielka Izba.
Formy organizacyjne, w jakich działa Trybunał można łącznie zebrać w następujące wyliczenie:
- Zgromadzenie plenarne Trybunału, łącznie wszyscy sędziowie; w tym składzie Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne (art. 26 EKPC), nie rozpatruje w tym składzie skarg wniesionych do Trybunału;
- Wielka Izba Trybunału, 17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje skargi przekazane przez izbę Trybunału (na podst. art. 30 EKPC) oraz rozpatruje "odwołania" od orzeczeń izb (art. 43 EKPC);
- izba Trybunału, 7 sędziów, podstawowy skład, w jakim Trybunał rozpatruje merytorycznie skargi skierowane do niego;
- panel Wielkiej Izby, 5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału zajmie się rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 EKPC;
- komitet Trybunału, 3 sędziów, skład 3-osobowy może jedynie badać dopuszczalność skargi indywidualnej złożonej do Trybunału; komitet może jednomyślnie zdecydować o niedopuszczalności skargi, taka decyzja jest ostateczna i zamyka dalsza drogę postępowania przed Trybunałem.
[edytuj] Role sędziego Trybunału
Każdy sędzia - członek Trybunału może występować w trzech możliwych rolach:
- jako zwykły członek Trybunału - wchodzi w skład form organizacyjnych Trybunału (plenum, Wielka Izba, izba, komitet) i wykonuje funkcje sędziowskie;
- jako sędzia-sprawozdawca - przygotowuje konkretną sprawę do rozpatrzenia przez komitet, izbę lub Wielką Izbę;
- jako tzw. sędzia narodowy - z urzędu wchodzi w skład izby lub Wielkiej Izby rozpatrującej skargę przeciwko państwu, z ramienia którego został wybrany
[edytuj] Skargi z Polski
Od momentu uznania jurysdykcji organów strasburskich (1 maja 1993), do Trybunału trafia spora liczba spraw wnoszonych przez polskich obywateli. Z reguły dotyczyły one skarg na opieszałość funkcjonowania sądów oraz nieprawidłowości odnośnie ograniczenia wolności. Polska należy stale do czołówki państw, z których trafia do Strasburga największa liczba spraw (inni "liderzy" to: Rosja, Francja, Włochy, Turcja). Tłumaczenia wyroków w sprawach polskich można znaleźć na stronie Biura Informacji Rady Europy.
[edytuj] Ważniejsze orzeczenia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Lista ważniejszych orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.[edytuj] Zobacz też
- prawa człowieka
- Europejska Konwencja Praw Człowieka
- Rada Europy
- ombudsman, Rzecznik Praw Obywatelskich
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
