Francis Bacon (filozof)
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Francis Bacon, 1. wicehrabia St Alban (ur. 22 stycznia 1561 - zm. 9 kwietnia 1626), angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii epoki odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej koncepcji nauki. Prekursor teorii indukcji eliminacyjnej sformułowanej później w tzw. kanonach Milla. W filozofii nauki główny przedstawiciel empiryzmu.
Spis treści |
[edytuj] Poglądy
Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uważał za podległy z konieczności różnorodnym złudzeniom. Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria idoli):
- złudzenia plemienne (idola tribus) - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;
- złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;
- złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;
- złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.
Bacon zamierzał zatem dokonać reformy nauki, aby właściwa metoda zapobiegła panowaniu złudzeń. Miała to być nauka służąca realizacji praktycznych celów. "Tyle mamy władzy, ile wiedzy" - mawiał. Nauka taka winna owocować nowymi wynalazkami. Temu celowi najlepiej służyło przyrodoznawstwo (u Bacona - filozofia przyrody), w której wyróżnił część operatywną, odpowiadającą dzisiejszym naukom technicznym. Najlepszym natomiast narzędziem dla uzyskiwania prawdziwej wiedzy jest eksperyment. Dla metody eksperymentalnej za czasów Bacona brakowało właściwej teorii uogólniania danych doświadczalnych, czyli indukcji. Bacon zamierzał stworzyć taką metodę, która pozwoli odkryć stałe właściwości rzeczy. Poświęcił temu Novum Organum (1620), mającej w założeniu być tomem wielkiej pracy reformującej całokształt nauki Instauratio Magna (nie dokończonej). W dziele tym zawarł metodę zwaną indukcją eliminacyjną (zmierzającą do odkrycia niezmiennych cech rzeczy) pierwsza rubryka miała tytuł: tablica obecności cech, kolejna: tablica nieobecności, trzecia: tablica stopni. Cechy wypisane w tablice 1 i 2 zostały wykreślone. Pozostałe miały stanowić cel poszukiwań, opisany potem w tablicy 3.
[edytuj] Bacon a Szekspir
Francis Bacon obok Christophera Marlowe'a i Edwarda de Vere'a jest uważany za autora wielu dzieł przypisywanych Szekspirowi. Teoria ta powstała w XIX wieku. Pewien uczony James Wilmot nie znalazł dowodów w Stratford, które potwierdzały autorstwo, co wzbudziło w nim podejrzenia, iż Szekspir nie jest autorem dzieł. Znał prace Bacona i wysunął teorię, że to właśnie on jest autorem dzieł przypisywanych Szekspirowi. Opublikował swoją teorię w 1805.
W 1857 Willaim Henry Smith wraz z Delią Bacon opublikowali pracę The Philosophy of the Plays of Shakespeare Unfolded w której dowodzili, że utwory pod imieniem Williama Szekspira, pisała grupa pisarzy w tym m.in. Francis Bacon, Walter Raleigh i Edmund Spenser. W dziełach mieli ukrywać swój krytyczny stosunek do monarchii. Inna badaczka Constance Mary Fearon Pott stwierdziła, że wiele idei Bacona można znaleźć w dziełach Szekspira.
Zwolennikami teorii autorstwa Bacona byli m.in. Fryderyk Nietzsche i Georg Cantor.
Obecnie większość historyków literatury odrzuca tę teorię.
[edytuj] Bibliografia
- Władysław Tatarkiewicz – Historia Filozofii
- Francis Bacon – Novum Organum
- Bertrand Russell – Dzieje Filozofii Zachodu
- Adam Sikora – Od Heraklita do Husserla
[edytuj] Dzieła
(pierwsze wydania)
- Essays (1597, wyd. polskie Eseje, 1959)
- The Advancement of Learning (1605)
- Novum Organon (1620, wyd. polskie Novum Organum, 1955)
- De dignitate et Augmentin Scientiarum (1623)
- New Atlantis (1660, wyd. polskie Nowa Atlantyda, 1954)
- Szkice polityczno-etyczne, 1909 i 2003
[edytuj] O Baconie
- Kazimierz Leśniak, Franciszek Bacon, Myśli i Ludzie 1961 i 1967
- Tadeusz Kotarbiński „Program Bacona”, Lwów 1932
- Mieczysław Maneli, Wiek XVI-XVIII : Bacon, Winstanley, 1960
- Wiszniewski Michał, Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, BKF 1976
