HMS Hermes (1924)
Z Wikipedii
| HMS Hermes | |
 Tonący lotniskowiec HMS Hermes na skutek nalotu japońskiego, 9 kwietnia 1942, okolice Cejlonu |
|
| Historia |  |
|---|---|
| Położenie stępki | 15 stycznia 1919 |
| Wodowanie | 11 września 1919 |
| Oddanie do służby | 19 lutego 1924 |
| Wycofanie ze służby | 9 kwietnia 1942 |
| Status okrętu | zatopiony 9 kwietnia 1942przez samoloty z japońskich lotniskowców |
| Stocznia | Armstrong w Elswick wyposażony w H. M. Dockyard w Devonport |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność | 10 850 t 13 700 t (całkowita) |
| Długość | 182,9 m |
| Szerokość | 29,2 m |
| Zanurzenie | 7,1 m |
| Napęd | 2 zespoły turbin Parsonsa, 6 kotłów Yarrow, 2 śruby moc: 40 000 KM |
| Prędkość | 25 węzłów |
| Zasięg | 5600 Mm przy prędkości 10 węzłów |
| Załoga | 664 ludzi |
| Uzbrojenie | 6 armat 140 mm 3 armaty 102 mm później dodatkowo armaty 40 mm, 20 mm i karabiny maszynowe |
| Wyposażenie lotnicze | 15 samolotów |
HMS Hermes – brytyjski lotniskowiec, w służbie w latach 1924-1942. Był pierwszym okrętem na świecie zaprojektowanym i zbudowanym specjalnie jako lotniskowiec. Był to 9. brytyjski okręt noszący tę nazwę.
Spis treści |
[edytuj] Budowa
Po pierwszych udanych próbach z lotniskowcami przebudowanymi z innych okrętów, Brytyjczycy postanowili budować kolejne jednostki tej klasy. Powstały na przełomie 1917/1918 brytyjski program budowy okrętów lotniczych zakładał zbudowanie dwóch oceanicznych lotniskowców. Wstępnie zatwierdzono projekt okrętu z 1917, z dziobem podwyższonym do wysokości pokładu lotniczego, dwiema symetrycznie umieszczonymi wąskimi nadbudówkami na burtach (z prześwitem między nimi 14 metrów) i uzbrojonym w sześć dział kalibru 102 mm. Dodatkowo okręt miał być wyposażony w oryginalną katapultę obrotową umożliwiającą start samolotów nawet przy dużym kołysaniu okrętu oraz zanurzoną platformę na rufie do podnoszenia z wody wodnosamolotów. Projekt lotniskowca podlegał jednak jeszcze dużym zmianom.
Na tydzień przed ostatecznym zatwierdzeniem projektu (17 stycznia 1918), na specjalnej konferencji 8 stycznia 1918 zrewidowano plany okrętu. Zrezygnowano z kontrowersyjnej katapulty i platformy dla wodnosamolotów, znacznie poszerzono (z 21,3 do 27,43 m) pokład lotniczy i nieco go przedłużono. Następnie, w 1920 zdecydowano się na zastosowanie pojedynczej, prawoburtowej nadbudówki, zdecydowanie powiększając powierzchnię pokładu lotniczego i ułatwiając operacje lotnicze. Dalsze drobniejsze ulepszenia w projekcie, jak powiększenie i przesunięcie podnośników lotniczych i zmniejszenie uzbrojenia artyleryjskiego, wprowadzono w 1921 pod wpływem doświadczeń z lotniskowca HMS "Eagle".
15 stycznia 1918 położono stępkę okrętu w stoczni Armstrong w Elswick. Kadłub wodowano 11 września 1919, po czym, z uwagi na zamknięcie stoczni w Elswick, od stycznia 1920 kontynuowano prace w stoczni H. M. Dockyard w Devonport. Prace ukończono jesienią 1923, po czym prowadzono próby okrętu i 19 lutego 1924 rozpoczął on służbę w Royal Navy.
[edytuj] Opis konstrukcji
"Hermes" jako jeden z pierwszych wprowadził klasyczną architekturę dla lotniskowców: z płaskim pokładem lotniczym nad całym kadłubem, nieco wystającym miejscami nad obrys kałuba oraz z wąską, dość dużą nadbudówką na prawej burcie, mieszczącą m.in. pomost bojowy i szeroki komin. Nad nadbudówką umieszczony był charakterystyczny trójnożny maszt z rozbudowanym masywnym stanowiskiem kierowania ogniem na szczycie. Za nadbudówką znajdował się dźwig. Pokład lotniczy miał maksymalnie szerokość 27,43 m. Nietypową cechą jak na lotniskowiec był ostrołukowy obrys pokładu lotniczego na dziobie, na rufie kończył się on prostopadle do osi okrętu. Podobnie, jak na innych lotniskowcach aż do końca II wojny światowej, start samolotów odbywał się z przedniej części pokładu, a lądowanie w części rufowej. Okręt nie był wyposażony w katapultę startową, w II połowie lat 30. otrzymał aerofiniszery na pokładzie do lądowania. W osi poprzecznej pokładu były dwa podnośniki samolotów z hangaru, o kształcie litery "T", w celu możliwości podnoszenia samolotów z rozłożonymi skrzydłami. Przedni podnośnik umieszczony był w części dziobowej, tuż przed nadbudówką, a tylny - blisko rufy. Okręt miał ciągłe burty sięgające wysokością do pokładu lotniczego (posiadające wycięcia na działa i łodzie ratunkowe na śródokręciu), z wyjątkiem samej rufy, gdzie pokład lotniczy spoczywał na wspornikach. Hangar umieszczony pod pokładem lotniczym był otwarty w kierunku rufy, gdzie znajdował się rufowy podnośnik, co ułatwiało podnoszenie wodnosamolotów z wody na pokład rufowy. Pokład lotniczy był integralnym elementem konstrukcyjnym kadłuba. Wadą okrętu, wynikającą z niewielkich rozmiarów, był stosunkowo niewielki hangar, którego szerokość była w dodatku mniejsza od szerokości kadłuba, co ograniczało ilość zabieranych samolotów. Co nie było typowe wśród lotniskowców, okręt miał opancerzenie, w postaci pasa burtowego na linii wodnej grubości 38 do 76 mm oraz wewnętrznego pokładu pancernego 25 mm.
Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło 6 dział 140 mm w stanowiskach po 3 na burtach, pod pokładem lotniczym, z ograniczonym polem ostrzału na burty. Zrezygnowano natomiast z planowanego siódmego działa na pokładzie rufowym, z ostrzałem w kierunku rufy. Uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły początkowo 4 pojedyncze działa przeciwlotnicze 102 mm na prawej burcie, przed i za nadbudówką. W 1927 usunięto jednak ostatnie działo, gdyż utrudniało operacje lotnicze. Po niewielkich zmianach lekkiego uzbrojenia przeciwlotniczego, od 1932 okręt miał nadto dwa poczwórne wkm-y plot 12,7 mm Vickers. Zamierzano w 1939 zamienić uzbrojenie przeciwlotnicze na dwa podwójne stanowiska Mk XIX armata 102 mm i dwa ośmiolufowe działka 40 mm pom-pom, lecz nie wykonano tego z uwagi na wybuch wojny i okręt pozostał z uzbrojeniem przeciwlotniczym zupełnie nieadekwatnym do zwalczania szybkich samolotów. Otrzymał jedynie kilka pojedynczych działek 20 mm Oerlikon.
[edytuj] Służba
Po wejściu do służby w 1924, okręt przez pewien czas służył jeszcze do prób różnych rozwiązań konstrukcyjnych. W lipcu 1925 został skierowany na wody chińskie z uwagi na kryzys polityczny w regionie. Powrócił na Atlantyk, po czym ponownie w 1927 skierowany na Daleki Wschód. Jego samoloty i wodnosamoloty operowały w rejonie Szanghaju i Hongkongu, m.in. w akcjach przeciw piractwu. W listopadzie 1931 brał udział w akcji ratowania statków podczas sztormu, ratując załogę japońskiego s/s Ryujin Maru.
W latach 1932-1933 okręt poddano modernizacji w Wielkiej Brytanii, m.in. montując drugi podnośnik lotniczy. Liczbę samolotów ograniczono z 20 do 15. Okręt powrócił do służby 1 listopada 1934, po czym znowu skierowano na wody chińskie. W 1937 lotniskowiec powrócił do Wielkiej Brytanii, po czym 11 czerwca 1937 wycofano go do rezerwy w Devonport. Służył następnie do szkolenia.
Po wybuchu II wojny światowej okręt w 1939 przywrócono do służby czynnej. 14 października 1939 przydzielono go do zespołu N (Force N) poszukującego niemieckiego rajdera "Admiral Graf Spee" na zachodnim Oceanie Indyjskim. Od listopada 1939 prowadził służbę patrolową na Atlantyku i Morzu Śródziemnym, bazując m.in. w Dakarze. 9 lipca 1940 w ramach operacji Catapult mającej na celu neutralizację francuskiej floty, samoloty Swordfish z "Hermesa" dokonały ataku na francuski pancernik "Richelieu" w Dakarze, trafiając go jedną torpedą, która unieruchomiła go na dłuższy czas.
10 lipca 1940 "Hermes" odniósł poważne uszkodzenia dziobu w kolizji z krążownikiem pomocniczym "Corfu" podczas sztormu. Po prowizorycznych naprawach we Freetown, remont w Simonstad w Południowej Afryce trwał do października 1940. Następnie w październiku-listopadzie 1940 lotniskowiec brał udział w poszukiwaniach niemieckiego rajdera "Admiral Scheer" na Atlantyku.
W 1941 "Hermes" przebazował na Ocean Indyjski. Brał udział w akcjach przeciw celom włoskim w Afryce Wschodniej i Somalii. Wcielony następnie w skład Floty Wschodniej (Eastern Fleet), wspierał wojska brytyjskie przeciwdziałające proniemieckiemu zamachowi stanu w Iraku.
2-4 kwietnia 1942 okręt bazował w Trincomalee na Cejlonie, przygotowując się do operacji desantowej na Madagaskar, lecz następnie wyszedł w morze na skutek doniesień o obecności floty japońskiej, dokonującej wypadu na Ocean Indyjski. 9 kwietnia 1942 "Hermes" z niszczycielem "Vampire" został wykryty 65 mil morskich na południe od Trincomalee przez japońskie samoloty, po czym zaatakowany przez ok. 50 samolotów z lotniskowców "Akagi", "Hiryu" i "Soryu". Trafiony około 40 bombami bombowców nurkujących, okręt zatonął na pozycji 07°45'N, 81°48'E. Zginęło 307 członków załogi, w tym 19 oficerów, z dowódcą komandorem R. Onslowem (zobacz wypad floty japońskiej na Ocean Indyjski).
[edytuj] Historia
- koniec 1923 roku – wykończenie okrętu i przeprowadzenie prób morskich
- 19 lutego 1924 roku – wejście do służby w Royal Navy
- 14 października 1939 roku – udział w zespole Force N – siłach poszukujących niemieckiego rajdera "Admiral Graf Spee"
- 8-9 lipca 1940 roku – operacja Catapult – atak na francuski pancernik "Richelieu" w porcie Dakar
- 10 lipca 1940 roku – kolizja z krążownikiem "Corfu" – "Hermes" odniósł poważne uszkodzenia dziobu
- 9 kwietnia 1942 roku – zatopienie okrętu w okolicy Cejlonu przez japońskie samoloty z lotniskowców "Akagi", "Hiryu" i "Soryu" podczas japońskiego wypadu na Ocean Indyjski
[edytuj] Grupa lotnicza
- od 3. 6. 1925: Parnal Panther (sam. rozpoznawcze) i Fairey Flycatcher (myśliwce) - 403. Eskadra FAA
- od 15. 12. 1927: Fairey III (sam. rozpoznawcze) i Fairey Flycatcher (myśliwce) - 404., 442. i 403. Eskadry FAA, później 440., 442. i 403. Eskadry FAA
- od 1. 11. 1934: Hawker Osprey (myśliwce) i Fairey Seal (sam. rozp.) - 803. i 824. Dywizjony FAA
- od 1939: Fairey Swordfish (sam. torpedowo-bombowe) - 814. Dywizjon FAA
[edytuj] Źródła
- Grzegorz Barciszewski, Trudne narodziny lotniskowca Hermes, w: Morza, statki i okręty 2/2000
