Ismail Pasza

Z Wikipedii

Ismail Pasza (ur. 31 grudnia 1830zm. 2 marca 1895); po arabsku: إسماعيل باشا – wicekról Egiptu od 1863 roku do 1879, kiedy został usunięty z inicjatywy Brytyjczyków. Radykalnie zmodernizował państwo, ale jednocześnie bardzo je zadłużył. Jego strategię polityki charakteryzuje zdanie: "Moje państwo nie jest dłużej w Afryce. Dlatego też jest normalnym porzucenie starych sposobów i przyjęcie nowego systemu przystosowanego do naszych społecznych warunków".

Urodzony w Kairze był drugim synem Ibrahima Paszy i wnukiem Muhammada Alego. Po edukacji odbytej w Paryżu powrócił do domu i po śmierci swego starszego brata został dziedzicem swego wuja Saida. Said, podobno czuł się wtedy bezpiecznie gdy pozbywał się swego kuzyna, obawiał się go gdy przebywał w pobliżu. Dlatego Ismail był wysyłany jako dyplomata za granicę: do papiestwa, do Francji Napoleona III, do Turcji. W 1861 roku stanął na czele 14000 armii tłumiącej powstanie w podbitym Sudanie.

Po śmierci Saida Ismail od razu został obwołany wicekrólem. W roku 1867 uzyskał od sułtana tureckiego tytuł kedywa za płacenie wyższego trybutu. Ismail rozwijał państwo wewnętrznie, podobnie jak jego dziadek, stworzył pocztę, pobudzał postęp i rozwój handlu, stworzył przemysł cukrowniczy, zbudował pałace, hojnie wspierał rozwój teatru i opery. Rozbudował Kair tworząc w nim nowe centrum na wzór Paryża. Stworzył plany budowy ogromnej ilości linii kolejowych w kraju. Po zrealizowaniu tego projektu Egipt miałby posiadać najgęstszą linię kolejową na świecie.

Znacznym osiągnięciem Ismaila było powołanie organu doradczego w listopadzie 1866 roku. Początkowo była to jedynie rada z głosem doradczym, następnie po kilkunastu latach jej członkowie posiadali już decydujący wpływ na sprawy kraju. Wodzowie plemienni sprawowali decydującą rolę w zgromadzeniu wywierając presję na rządzie. Domagano się większego wpływu wodzów na sprawy gospodarcze i polityczne. W roku 1876 rada wymusiła na Ismailu ustępstwa: przywrócono prawo, które zezwalało właścicielom ziemskim zapłatę podatku ziemskiego za sześć lat z góry i korzystanie w ten sposób z ekonomicznych przywilejów.

Po przejęciu władzy Ismail odmówił ratyfikacji dokumentu swego poprzednika, w którym zobowiązywał się do zapłaty dodatkowych pieniędzy spółce wykonującej prace przy budowie Kanału Sueskiego (patrz artykuł Said Pasza). Arbitrem sporu został Napoleon III Bonaparte, który przyznał spółce 3,800,000 szterlingów odszkodowania. Ismail starał się wykorzystać każdą sposobność by móc ukazać siebie jako światłego i równego innym władcę. Został wyróżniony Orderem Łaźni w 1867 roku, odwiedził w tym samym roku Londyn, gdzie był podejmowany przez królową Wiktorię. Gdy budowa Kanału została ukończona zaproszono dyplomatów i wybitne osobistości z całego świata na ceremonię otwarcia.

Ismail przerwał pokojową politykę swych poprzedników zaczynając ponownie ekspansję militarną. W 1874 roku włączył do Egiptu Darfur. Wcześniej podporządkował sobie tereny leżące nad Morzem Czerwonym. Ostatnim celem, nie zrealizowanym również przez ojca potęgi Egiptu Muhammada, było zdobycie Etiopii. Po raz kolejny siły egipskie zostały pobite: w listopadzie 1875 roku pod Gundet, a w marcu 1876 pod Guray. Należy podkreślić, iż dwudziestotysięczna armia Ismaila była lepiej uzbrojona i wyszkolona niż liczniejsze wojska etiopskie.

Zbrojenia, wojny i budowa Kanału oraz ciągłe pożyczki wplątały Egipt w ogromne długi (wynosiły one 100 000 000 funtów). Został on zmuszony do spłaty zaciągniętych pożyczek. Wpierw sprzedano wszystkie akcje Kanału rządowi angielskiemu za jedynie 4 000 000 funtów. Następnie powołano Komisję Długu Egipskiego, w skład której wchodzili członkowie zainteresowanych spłatą zadłużenia państw. Ismail opracował plan, według którego dług powinien zostać spłacony w ciągu 65 lat. Zmniejszono armię, zaprzestano wojny, zmniejszono wydatki dworu, zezwolono Wielkiej Brytanii na wydobycie ropy naftowej na terenie Egiptu. Państwo to coraz bardziej było uzależniane ekonomicznie od Wielkiej Brytanii.

W grudniu 1875 roku Stephen Cave został wysłany przez rząd brytyjski do Egiptu celem sprawdzenia możliwości finansowych tego państwa. W ogłoszonym raporcie Cave podkreśla, iż jedynym sposobem na odzyskanie pieniędzy z zaciągniętych długów przez Egipt jest interwencja państw zainteresowanych. W październiku 1876 roku doszło do zacieśnienia współpracy angielsko-francuskiej. Przedstawiciele obu krajów wchodzili w skład nowo uformowanego rządu egipskiego, powstałego w wyniku ogłoszenia kolejnego raportu sugerującego stworzenie Rady Ministrów złożonej z Europejczyków, zmierzającej do kontroli nad państwem i spłacaniem kredytów. Premierem został wtedy Nubar Pasza, a ministrem finansów Charles Rivers Wilson.

Kontrola nad państwem przez obcokrajowców była traktowana przez znaczną część Egipcjan jako okupacja. Niezadowoleni gromadzili się wokół Ahmada Arabiego, pod wodzą którego wybuchło w 1879 roku powstanie antybrytyjskie i antyfrancuskie. Ismail zdymisjonował "europejski" rząd powołując na premiera Szerifa Paszę. Wielka Brytania oraz Francja domagały się przywrócenia odsuniętych ministrów na ich stanowiska. Kraj znajdował się we władaniu armii Arabiego, więc Ismail nie zgodził się na żądanie europejskich mocarstw, zwanych jako "nota Gambetty". Wymuszono na sułtanie Abdulhamidzie II odwołanie Ismaila z pełnionej przez niego funkcji. Następcą Ismaila został Taufik, jego syn. Ismail opuścił kraj wyjeżdżając do Neapolu, a następnie za zgodą sułtana zamieszkał w jego pałacu pozostając więźniem aż do swojej śmierci.