Kanton (Szwajcaria)
Z Wikipedii
Szwajcaria |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Kanton to podstawowa, terytorialna jednostka administracyjna Szwajcarii. Szwajcaria jest państwem federacyjnym, składającym się 26 kantonów i 2 890 gmin, które posiadają bardzo szeroką autonomię. Aż do połowy XIX wieku kantony były praktycznie biorąc samodzielnymi mini-państwami, które posiadały własne armie, same strzegły granic i biły własną monetę. Przekształcenie Szwajcarii z luźnej federacji nie posiadającej w ogóle instytucji centralnych, w państwo federalne nastąpiło dopiero w 1848 roku.
W XVI wieku, Konfederacja Szwajcarska składała się z 13 niezależnych państewek, protoplastów obecnych kantonów. Formalnie biorąc stanowiły one część Rzeszy Niemieckiej i były nazywane przez administrację Rzeszy kantonami. Były one dzielone na kantony „leśne” i kantony „miejskie”. Kantony te uzyskały praktyczną niezależność po wspólnym pokonaniu cesarza Niemiec Maksymiliana w 1499 r.
W sześciu „leśnych” kantonach funkcjonowała demokracja bezpośrednia, polegająca na podejmowaniu wszelkich wspólnych decyzji na wiecach kantonalnych. Siedem kantonów „miejskich” było zarządzanych formalnie przez rady miast, które były kontrolowane przez oligarchiczne układy tworzone przez najbogatszych kupców i rzemieślników.
Obecnie, każdy kanton ma swoja własną konstytucję, która określa zasady działania ciał tworzących prawo (parlamenty lokalne), sprawujących bieżące rządy (rządy lokalne) i egzekwujących prawo (lokalne sądy, prokuratury i policję). W większości kantonów funkcjonują jednoizbowe parlamenty, w których zasiada od 58 do 200 posłów. Rządy kantonów liczą od 5 do 7 ministrów. Niemal wszystkie elementy władzy są realizowane przez kantony, gdyż szwajcarska konstytucja maksymalnie ogranicza prerogatywy rządu i parlamentu centralnego. Władze kantonalne samodzielnie określają stopień autonomii gmin tworzących te kantony. W jednych gminy posiadają niemal całą władzę, podczas gdy inne są bardziej scentralizowane. Wynika to częściowo ze znacznych różnic w rozmiarach kantonów. Najmniejszy kanton ma 37 km² i 14 900 obywateli, podczas gdy największy liczy 1 244 400 obywateli i 7105 km².
Obecnie, już tylko w dwóch kantonach władza jest rzeczywiście sprawowana w formie pełnej demokracji bezpośredniej, w formie organizowania wieców kantonalnych (Landsgemeinde), na których każdy obywatel kantonu ma prawo wypowiedzieć się w każdej sprawie, oraz bezpośrednio wybrać członków swojego rządu. We wszystkich pozostałych kantonach parlamenty i rządy są wybierane poprzez znane z innych krajów wrzucanie kartek wyborczych.
Aż do czasu utworzenia kantonu Jury w 1978 r, nie tworzono nigdy nowych kantonów. Wynikałoby z tego, że kantonów powinno być 14. Jednak ze względu na problemy administracyjne i odpowiednie, proporcjonalne reprezentowanie ludności wszystkich kantonów w parlamencie krajowym, część kantonów była dzielona na dwa lub więcej okręgów wyborczych. W 1999 r, w ramach tworzenia nowej konstytucji całej federacji zdecydowano się formalnie podzielić te kantony zgodnie z podziałem okręgów wyborczych, co zwiększyło ich liczbę do 26. Do Rady Kantonów (przedstawicielstwo kantonów w parlamencie) 20 kantonów deleguje po 2 dwóch członków, natomiast 6 kantonów (dawnych "półkantonów") po jednym. Są to: Obwalden i Nidwalden (jako Unterwalden), Innerrhoden i Ausserrhoden (jako Appenzell), Bazylea-Miasto i Bazylea-Okręg (jako Bazylea).
[edytuj] Lista kantonów
Poniższa tabela przedstawia kantony wg kolejności ich utworzenia:
Dwuliterowe skróty szwajcarskich kantonów są powszechnie stosowane w tym kraju, m.in. na rejestracjach samochodowych.
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Zgodnie ze statystyką z 31 grudnia 2001, National Statistics.
- ↑ W przeliczeniu na 1 km², zakładając, że liczba obywateli wynosi 2000.
- ↑ Siedziba rządu i parlamentu lokalnego, siedziba władz sądowych znajduje się w Trogen.
Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kosowo • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Wyspy Owcze
