Legiony Polskie we Włoszech
Z Wikipedii
Legiony Polskie we Włoszech – polskie formacje zbrojne, walczące u boku wojsk francuskich i włoskich w latach 1797 – 1807, utworzone z inicjatywy Henryka Dąbrowskiego przez Francuzów w płn. Włoszech.
Po III rozbiorze Polski nastąpiła emigracja żołnierzy i oficerów z Polski do Włoch i Francji. Dzięki wpływom Napoleona, za pośrednictwem Agencji (polska organizacja emigracyjna założona w Paryżu po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794 r.) Jan Henryk Dąbrowski podpisał 9 stycznia 1797 roku umowę z nowym rządem Republiki Lombardzkiej. Współtwórcami Legionów byli Karol Kniaziewicz, Józef Wybicki i Antoni "Amilkar" Kosiński. Ze znanych oficerów służyli tam m.in. Józef Wielhorski i Franciszek Ksawery Rymkiewicz.
Oddziały otrzymały nazwę Legionów Polskich. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis Ludzie wolni są braćmi. Kokardy przypięte do mundurów były trójkolorowe w nawiązaniu do rewolucji francuskiej. Dąbrowski zagwarantował ochotnikom prawo powrotu do kraju.
W maju 1797 roku w szeregach Legionów stanęło około 7 tysięcy żołnierzy, głównie Polaków przebywających na emigracji oraz polskich jeńców i dezerterów z armii austriackiej, wcielonych do niej uprzednio i zmuszanych do walki z Francuzami. Utworzone zostały dwie legie po 3 bataliony każda. W skład każdego batalionu wchodziło 10 kompanii. Dowódcą pierwszej legii był gen. Wielhorski, drugiej gen. Rymkiewicz. Dąbrowski wprowadził w legionach nowoczesny system dowodzenia na wzór francuski, zniósł kary cielesne, dał możliwość awansu również żołnierzom nie mającym pochodzenia szlacheckiego, nakazał naukę czytania i pisania oraz pogłębianie wiedzy z historii Polski.
Początkowo Legiony walczyły u boku Napoleona. Pierwszy raz w kwietniu 1797 pod Rimini, Weroną i nad jeziorem Garda, w akcji przeciw zbuntowanemu ludowi włoskiemu. Legiony w Rzymie zajmowały się rabowaniem dóbr kultury i jego wywozem do Francji ("Popioły" Żeromskiego) Po zawarciu pokoju z Austrią (w październiku tegoż roku) przeistoczyły się w Korpus Posiłkowy Republiki Cisalpińskiej. Część legionistów została wysłana do Rzymu, gdzie Francja obaliła wkrótce rządy papieskie. W listopadzie 1798 roku uczestniczyli oni w obronie Republiki Rzymskiej. Miesiąc później oddziały legionistów pod dowództwem Karola Kniaziewicza przyczyniły się do zwycięstwa Francuzów pod Civita Castellana. Potem brali udział w zwycięskiej ofensywie republikanów na Królestwo Neapolu. Następnie tłumili antyfrancuskie powstanie chłopskie w Republice Patrenopejskiej utworzonej w południowych Włoszech. Tu sformowano pułk jazdy istniejący potem pod różnymi nazwami, m.in. jako ułani nadwiślańscy.
W 1799 r. polscy legioniści (ok. 8 tysięcy) wzięli udział w walkach z wojskami II koalicji antyfrancuskiej (w skład tej koalicji wchodziły Austria i Rosja). W tym okresie legiony poniosły szereg porażek i ciężkie straty, np.: w bitwach pod Weroną, Magnano, w oblężonej Mantui, bitwach nad Trebbią i pod Novi. Straty pierwszej legii wynosiły 2 tys. zabitych i rannych; w drugiej legii, dowodzonej wówczas przez Dąbrowskiego, pozostało tylko 800 żołnierzy zdolnych do walki. W 1799 r. powstał nad Renem, dowodzony przez gen. Kniaziewicza, legion zwany naddunajskim, a w 1800 r. Dąbrowski odbudował 6 tysięczny legion pod nazwą Pierwsza Polska Legia.
W tym czasie Francuzi odnosili kolejne zwycięstwa nad wojskami koalicji na wielu frontach, m.in.: pod Zurychem (Szwajcaria), Castricum (Holandia) w 1799 roku oraz pod Marengo (Włochy) i Hohenlinden (Bawaria) w 1800 roku. Rosja poróżniona z Austrią i Wielką Brytanią wycofała się z koalicji antyfrancuskiej, a Austria zawarła pokój z Francją w Luneville w 1801 roku, ale skończona wojna nie przyniosła jednak pozytywnego rozwiązania kwestii polskiej. To powodowało rozprzężenie w armii, zwątpienie, dochodziło do otwartej krytyki polityki Francji. Oficerowie podawali się do dymisji. Niewygodne Napoleonowi legie zostały wysłane na wyspę Hispaniola San Domingo (obecnie Haiti) do tłumienia antyfrancuskiego powstania niewolników murzyńskich. Do Europy powróciło zaledwie kilkuset Legionistów, którzy nie zostali zabici przez tubylców, nie zmarli wskutek chorób tropikalnych i nie osiedlili się w Ameryce.
We Włoszech pozostała 1 półbrygada piechoty, dawnych legionistów przeformowana następnie w polski pułk piechoty oraz regiment jazdy (ułani nadwiślańscy). W 1803 r. legioniści polscy jako wojsko najemne walczyli z Anglikami w Apuli, a w 1805 roku przyczynili się do zwycięstwa wojsk napoleońskich we Włoszech pod Castelfranco. Następnie w 1806 r. brali udział w walkach z ekspedycją sił brytyjskich w Kalabrii (południowe Włochy). Później Napoleon także korzystał z polskich legionistów w wielu kampaniach były to już jednak inne oddziały. Polscy legioniści walczyli po stronie Napoleona nawet po klęsce Napoleona w 1812 r. i odwrocie z Rosji, gdzie Józef Poniatowski uratował życie Napoleonowi. Potem Polacy uczestniczyli w wielu walkach, np. pod Lipskiem w 1813 r. i pod Waterloo w 1815.
W Legionach polskich walczyło w sumie ok. 35 tys. ludzi; zginęło ok. 20 tys. Wykształciły znakomitą kadrę przyszłych oficerów, były szkołą patriotyzmu i demokracji. Symbolem wiary w niepodległość stała się w 1797 roku pieśń legionistów napisana przez Józefa Wybickiego, zwana też "Mazurkiem Dąbrowskiego", która w XX wieku została polskim hymnem narodowym. Strata jest, że w Polsce jakoś nie zauważa się, iż Legiony brały udział w tłumieniu ruchów narodowowyzwoleńczych w krajach takich jak Włochy czy Haiti. Polacy walczyli o własną niepodległość tłumiąc jednak ruchy wolnościowe innych narodów w służbie Napoleona.
Ważniejsze bitwy z udziałem Legionów
- 1 XII 1798 – Magnano. Brygada pod dowództwem Kniaziewicza zwyciężyła korpus wojsk Królestwa Neapolu
- 5 XII 1798 – Falari. Legioniści odparli atak wojsk Neapolu
- 17-19 VI 1799 – dolina rzeki Trebbia. Legioniści u boku Francuzów walczyli z armią Suworowa. Ponieśli znaczne straty, ale powstrzymały wojska rosyjsko-austriackie, a potem osłaniały odwrót Francuzów.
- 3 XII 1800 – Hohenlinden. Legia Naddunajska pod wodzą Kniaziewicza pomogła rozgromić wojska austriackie.
- 24 XI 1805 – Piechota pod dowództwem płk. Grabińskiego i jazda gen. Rożnieckiego pomogła rozbić i wziąć do niewoli austriacki korpus ks. De Rohan.
