Morfem

Z Wikipedii

Morfem to najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe. Jest elementarną jednostką morfologii.

Morfemy mają często kilka postaci fonetycznych - tzw. allomorfów.

Morfem jest jednym z uniwersaliów językowych.

Istnieją też tzw. morfemy zerowe - nieprzedstawiające sobą żadnego dźwięku.

[edytuj] Przykład struktury morfemowej

Robotnicy idą do fabryki

• morfem robot - oznaczający pracę
• morfem nic - allomorf morfemu nik oznaczającego wykonawcę czynności
• morfem y - mianownik liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego, wymusił on wybór formy nic zamiast nik
• morfem id - oznaczający poruszanie się
• morfem ą - trzecia osoba, liczba mnoga, czas teraźniejszy
• morfem do - kierunek ruchu
• morfem fabryk - fabryka
• morfem i - dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego

[edytuj] Przykłady podziału wyrazów na morfemy

1. dom, domek, domeczek

dom - ø  : dom - ek - ø  : dom - ecz- ek - ø

(gdzie ø oznacza zero morfologiczne)

• morfemy leksykalne: dom
• morfemy słowotwórcze: -ek, -ecz
• morfemy fleksyjne: ø
• alternacja: k  : č

2. głowa, główka

głow - a  : głów - k - a

• morfemy leksykalne: głow, głów
• morfemy słowotwórcze: -k-
• morfemy fleksyjne: -a
• alternacja: o  : ó

3. mózgu, móżdżek

mózg - u  : móżdż - ek - ø

• morfemy leksykalne: mózg, móżdż
• morfemy słowotwórcze: -ek
• morfemy fleksyjne: -u, ø
• alternacja: g  : dż

4. napisała

na - pis - a - ł - a

• morfemy leksykalne: pis
• morfemy słowotwórcze: na-
• morfemy fleksyjne: -a
• flektywy - przyrostek tematu czasu przeszłego: -a-
• morfem czasu przeszłego: -ł-