Napoleon Cybulski
Z Wikipedii
Napoleon Nikodem Cybulski - (ur. 14 września 1854 w Krzywonosach (obecnie Ukraina), zm. 26 kwietnia 1919 w Krakowie) - polski fizjolog, odkrywca adrenaliny, jeden z twórców endokrynologii, a także pionier elektroencefalografii oraz publicysta.
Ukończył gimnazjum w Mińsku, a następnie studiował medycynę w Akademii Wojskowo-Medyczna w Petersburgu. W latach 1877-1885 pracował w Akademii Wojskowo-Medycznej jako asystent w Katedrze Fizjologii. W 1885 otrzymał stopień doktora medycyny (praca:Issledowanija nad skorustiu dwiżenija krowi posridstwom fotogiemotachomietra). W tym samym roku przeprowadził się do Krakowa i podjął pracę jako kierownik Katedry Fizjologii w Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1887-88 i 1895-96 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego, 1904-05 rektora, a 1905-09 prorektora uczelni.
Był założycielem krakowskiej szkoły fizjologicznej, od 1887 członkiem korespondentem Akademii Umiejętności, a od 1891 członkiem czynnym AU i Polskiej Akademii Umiejętności.
Uważany jest za twórcę krakowskiej szkoły fizjologicznej. Pionier polskiej elektroencefalografii i endokrynologii. W 1895 wraz z Władysławem Szymonowiczem odkrył hormonalne oddziaływanie rdzenia nadnerczy i wyizolował adrenalinę. Jako jeden z pierwszych w 1890 otrzymał zapis EEG kory mózgowej. Wprowadził do medycyny termin nadnerczyna dla związków biologicznie czynnych wydzielanych z rdzeni nadnerczy do krwi. Wraz z Adolfem Beckiem przeprowadził pionierskie w skali światowej badania fal elektroencefalograficznych. Jako jeden z pierwszych na świecie zarejestrował i opisał szybkość linearnego przepływu krwi w tętnicy szyjnej i udowej. Zainicjował w Polsce badania nad hipnotyzmem. Za pomocą skonstruowanego przez Cybulskiego fotohemotachometru Andrzej Klisiecki przeprowadził w latach 30. i 40. glośne badania nad zmianami ciśnienia tętniczego krwi w zależności od faz akcji skurczowej serca. Autor około 100 prac naukowych.
Wśród jego uczniów można wymienić tak wybitnych uczonych jak: Adolf Beck, Władysław Szymonowicz, Leon Wachholz, Aleksander Rosner, Stanisław Maziarski i wielu innych.
Oprócz medycyny interesował się również zagadnieniami społecznymi, publikując na ten temat książki i artykuły m.in: Czy państwo i społeczeństwo mają obowiązek popierać naukę? (1895), W sprawie organizacyi gospodarstw włościańskich (1896), Nauka wobec wojny (1918). Był zdecydowanym zwolennikiem dopuszczenia kobiet do studiów medycznych. Wraz z Odo Bujwidem założył w 1891 pierwsze w Krakowie gimnazjum żeńskie.
Zmarł w swym gabinecie w Zakładzie Fizjologii UJ w wyniku wylewu krwi do mózgu. Odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.
[edytuj] Wybrane publikacje naukowe
- O metodach badania fizyologicznego (1885)
- Nowy przyrzad do badania prędkości ruchu krwi (totohaemotachometr) i jego zastosowanie (1886)
- O hypnotyzmie ze stanowiska fizyjologicznego (1887)
- Nowy manometr do oznaczania parcia w żyłach za pomocą fotografii (1888)
- O ucisku mózgu (1890)
- Dalsze zjawiska nad zjawiskami elektrycznymi w korze mózgowej małpy i psa (1891)
- Nowa modyfikacja kalorymetru (1894)
- O funkcji nadnercza (1895)
- Próba nowej teroyi zjawisk elektrycznych w tkankach zwierzęcych (1898)
- Kilka słów w sprawie jadów w jelicie prawidłowem (1907)
- Wpływ błon i przegród na siły elektromotoryczne (1909)
- Fizyologia człowieka (1915)
- O termodynamice mięśniowej (1916)
Źródło:
- Biogramy uczonych polskich, Część VI: Nauki medyczne zeszyt 1: A-Ł (pod redakcją Andrzeja Śródki), Ossolineum, Wrocław 1990
