Obywatelstwo
Z Wikipedii
Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, i państwo – analogicznie - ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Określenie spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i ewentualnie także utraty, należy do samego państwa – jest to jego kompetencja wyłączna. Istnieją także regulacje prawa międzynarodowego dotyczące spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności unikania sytuacji bezpaństwowości i wielokrotnego obywatelstwa.
Spis treści |
[edytuj] Prawa i obowiązki jednostki wynikające z obywatelstwa
Będąc obywatelem określonego państwa jednostce przysługują prawa konstytucyjne, a także inne uprawnienia wynikające z ustawy. Część z nich należy do dziedziny praw człowieka, w związku z czym mogą przysługiwać nie tylko obywatelom państwa, ale także cudzoziemcom. Będąc poza granicami państwa, jednostka może liczyć na ochronę dyplomatyczną i opiekę konsularną ze strony swojego państwa (realizowaną głównie poprzez misje dyplomatyczne i urzędy konsularne).
Z więzi obywatelstwa wynika poddanie jednostki prawu państwa, którego jest obywatelem i obowiązek jego przestrzegania, a w związku z tym spełnianie powinności przez państwo określonych, np. służba wojskowa, płacenie podatków, itd.
[edytuj] Nabycie obywatelstwa
Obywatelstwo można nabyć poprzez zasadę krwi, albo poprzez zasadę ziemi.
[edytuj] Pierwotne (poprzez urodzenie się)
W poszczególnych krajach regulacje dotyczące nabywania obywatelstwa mogą być zróżnicowane. Do podstawowych sposobów nabywania obywatelstwa należy urodzenie – z samego faktu przyjścia na świat jednostka staje się obywatelem państwa. Sposób ten nazywany pierwotnym nabyciem obywatelstwa.
Praktyka państw doprowadziła w tym zakresie do wykształcenia się dwóch głównych trendów, zasad:
- zasady prawa ziemi (łac. ius soli) - dziecko nabywa obywatelstwo państwa, na terytorium którego następują narodziny;
- zasady prawa krwi (łac. ius sanguinis) - dziecko nabywa obywatelstwo, które posiadają jego rodzice, bądź jedno z nich
W Polsce obowiązuje zasada prawa krwi (Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi - art. 34 ust. Konstytucji RP). Jednak posiłkowo stosowana jest także zasada ziemi (dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są nieznani bądź nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa – art. 5 Ustawy z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim)[1]
[edytuj] Wtórne nabycie obywatelstwa
Sposoby nabycia obywatelstwa inne niż poprzez urodzenie się określane są jako wtórne. Należą do nich:
- naturalizacja – legalne zamieszkiwanie na terenie jakiegoś kraju przez określony czas może uprawniać do starania się o jego obywatelstwo. Dodatkowo mogą się pojawiać wymogi dotyczące znajomości języka, kultury, historii kraju, itp.
- urodzenie - w przypadku znalezienia dziecka gdy rodzice są nie znani lub nie określone jest ich obywatelstwo.
- reintegracja
- repatriacja
- opcja - art.6 i art.7 ust. O obywatelstwie
Przy wtórnym nabywaniu obywatelstwa, część państw wymaga zrzeczenia się poprzedniego obywatelstwa, ale niektóre dopuszczają podwójne obywatelstwo.
[edytuj] Utrata obywatelstwa
Część państw ustanawia także odrębne przepisy dotyczące utraty obywatelstwa. np. z powodu zdrady państwa, ucieczki za granicę przed odbywaniem służby wojskowej, itp. W Polsce Konstytucja RP jednoznacznie określa, że jedynym sposobem utraty polskiego obywatelstwa jest jego zrzeczenie się za zgodą Prezydenta RP. Państwo samo nie może odebrać obywatelstwa jednostce. W okresie PRL, prawo polskie przewidywało szereg powodów, z których można było utracić obywatelstwo[2]
Osoba, która traciła jedyne posiadane obywatelstwo stawała się apatrydą (bezpaństwowcem).
[edytuj] Etymologia
Słowo obywatel pochodzi z czeskiego słowa obyvatel. Słowo nie uległo całkowitej polonizacji -- postać spolonizowana brzmiałaby obywaciel, analogicznie jak nauczyciel.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Tekst jednolity opublikowano w Dz. U. z 2000 r., Nr 28, poz. 353. Później był jeszcze parokrotnie zmieniany
- ↑ Zobacz pierwotne brzmienie Ustawy o obywatelstwie polskim – art. 15 ust. 1 "Obywatel polski, który przebywa za granicą, może być pozbawiony obywatelstwa polskiego, jeżeli:
- naruszył obowiązek wierności wobec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
- działał na szkodę żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
- nielegalnie opuścił obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po dniu 9 maja 1945 r.,
- odmówił powrotu do Polski na wezwanie właściwego organu państwowego,
- uchyla się od wykonania obowiązku wojskowego, przewidzianego przez prawo polskie,
- skazany został za granicą za przestępstwo stanowiące zbrodnię pospolitą również w rozumieniu prawa polskiego lub jest recydywistą." (Dz. U. z 1962 r. Nr 10, poz. 49)
