Przeciągnięcie
Z Wikipedii
Przeciągnięcie - w aerodynamice lotniczej - zjawisko znacznego, gwałtownego spadku siły nośnej i gwałtownego przyrostu oporu aerodynamicznego, na skutek zbyt dużego kąta natarcia skrzydła - ściślej przekroczenia krytycznego kąta natarcia skrzydła.
Spis treści |
[edytuj] Przyczyny przeciągnięcia
Normalnie, przy kątach natarcia poniżej krytycznego kąta natarcia, strugi opływające profil aerodynamiczny skrzydła wytwarzają siłę nośną, która utrzymuje w powietrzu samolot (lub inny statek powietrzny). W momencie przekroczenia krytycznego kąta natarcia, strugi przestają opływać skrzydło (następuje oderwanie), w efekcie czego skrzydło przestaje wytwarzać siłę nośną i samolot przepada - gwałtownie traci wysokość.
Nazwa "przeciągnięcie", pochodzi najprawdopodobniej stąd, że doprowadzenie do przeciągnięcia następuje najczęściej z powodu zbyt mocnego ściągania drążka sterowego na siebie.
[edytuj] Przebieg przeciągnięcia
W miarę zbliżania się do prędkości przeciągnięcia, stery tracą swą efektywność, w wyniku czego może wystąpić - w zależności od przebiegu przeciągnięcia - częściowa lub całkowita utrata sterowności statku powietrznego. Symptomem zbliżania się do prędkości przeciągnięcia może być również tzw. trzepotanie skrzydeł - odczuwalne drgania, oznaczające, że na części powierzchni skrzydeł już nastąpiło oderwanie strug.
Przebieg przeciągnięcia zależy w dużej mierze od typu statku powietrznego, na którym następuje - w tym, od kształtu jego krzywej biegunowej prędkości. Duże zakrzywienie biegunowej w zakresie małych prędkości (duża różnica między minimalną prędkością opadania własnego, a prędkością opadania własnego przy minimalnej prędkości lotu) zwiastuje przebieg łagodny, a małe zakrzywienie (mała różnica w prędkościach opadania) - gwałtowny przebieg przeciągnięcia.
W przypadku przebiegu gwałtownego, może wystąpić trudna do skompensowania sterami tendencja do przechylania się samolotu na skrzydło. Ponieważ zwykle oderwanie strug następuje niesymetrycznie (na jednym skrzydle nieco wcześniej niż na drugim) płatowiec wali się na skrzydło, co przy braku właściwej reakcji pilota powoduje wejście w korkociąg. (zobacz też autorotacja).
Wpadnięcie w korkociąg może również nastąpić, jeśli przeciągnięcie nastąpi w przechyleniu (np. w momencie wykonywania zakrętu). Dlatego istotne jest zachowanie stosownego nadmiaru prędkości w zakręcie, co jest szczególnie ważne w warunkach turbulencji, kiedy to, przy niezachowaniu zapasu prędkości, nagły powiew wiatru może spowodować utratę siły nośnej na wewnętrznym skrzydle, czego wynikiem będzie korkociąg.
Współczesne samoloty i szybowce są tak konstruowane, aby ostrzegały pilota przed zbliżającym się przeciągnięciem (np. poprzez trzepotanie, czy też sygnały akustyczne), i aby wyprowadzenie z przeciągnięcia było możliwie jak najprostsze.
[edytuj] Rodzaje przeciągnięcia
Przeciągnięcie statyczne - przeciągnięcie w wyniku stopniowego zmniejszania prędkości lotu statku powietrznego, aż do osiągnięcia i przekroczenia jego prędkości minimalnej.
Przeciągnięcie dynamiczne - przeciągnięcie w wyniku przekroczenia krytycznego kąta natarcia przy prędkości większej niż minimalna. Wprowadzenie w stan przeciągnięcia dynamicznego następuje w wyniku gwałtownej zmiany kąta natarcia (gwałtownego ściągnięcia drążka sterowego). Tendencja do przeciągnięcia dynamicznego zwiększa się w miarę wzrostu obciążenia powierzchni nośnej płatowca (stosunek ciężaru płatowca do jego siły nośnej).
Oba wspomniane przeciągnięcia mogą mieć miejsce zarówno w locie normalnym jak i w locie odwróconym (na plecach)- jeśli tylko dany płatowiec jest dopuszczony do lotów odwróconych. W tym drugim przypadku do przeciągnięcia dochodzi poprzez odpychanie drążka od siebie.
[edytuj] Wyprowadzenie z przeciągnięcia
W chwili zaistnienia przeciągnięcia (początkowy moment tracenia sterowności podłużnej) wystarczy oddanie drążka sterowego od siebie celem nabrania utraconej prędkości. Gdy płatowiec wejdzie w korkociąg, pierwszą akcją pilota jest zahamowanie autorotacji poprzez wdepnięcie steru kierunku odwrotnie do kierunku obrotu ("przeciwna noga"). Gdy obrót ustanie drugą akcją pilota jest wyrównanie steru kierunku z jednoczesnym oddaniem drążka sterowego od siebie. W korkociągu plecowym akcja sterem kierunku jest identyczna, zaś drążkiem - odwrotna (ściągnięcie drążka na siebie).
Wyprowadzenie z przeciągnięcia, a zwłaszcza z korkociągu związane jest zawsze z utratą wysokości (niekiedy z dużą) i w razie jej braku (przeciągnięcie nisko nad ziemią, przy podejściu do lądowania) może być przyczyną bądź przesłanką wypadku lotniczego.
[edytuj] Źródła
- A. Pazio - "Zasady pilotażu szybowcowego", Kielce 1994
[edytuj] Zobacz też
- korkociąg
- siła nośna
- kąt natarcia
- prędkość minimalna
- profil lotniczy
- przepadnięcie
