Rozejm andruszowski

Z Wikipedii

Rozejm andruszowski – rozejm zawarty 30 stycznia 1667 w Andruszowie (wioska w województwie smoleńskim), kończący wojnę Rzeczypospolitej z Rosją toczoną od 1658 r. W praktyce był to rozejm podsumowujący wyniki walk trwających od 1654 roku, rozpoczętych w wyniku ugody perejesławskiej, gdyż porozumienie zawarte w 1656 miało charakter przejściowy, związany z groźnymi dla obu państw sukcesami Szwecji w II wojnie północnej.

Rezultatem zmagań były poważne straty terytorialne Rzeczypospolitej i ostateczna rezygnacja z aktywnej polityki na Wschodzie. Rosja, pomimo trapiących ją wciąż kłopotów wewnętrznych, potrafiła, częściowo dzięki korzystnemu splotowi okoliczności zewnętrznych (powstanie Chmielnickiego, potop szwedzki), przezwyciężyć prawie stuletnią dominację Rzeczypospolitej w dwustronnych stosunkach i przejść do polityki ofensywnej, przygotowując tym grunt do późniejszej ekspansji dającej jej miano mocarstwa europejskiego.

Ostatnia ofensywna operacja Polski przeciwko Rosji, miała miejsce jesienią roku 1663. Prawie stutysięczna armia pod dowództwem Jana Kazimierza, pomimo sukcesów w kilku potyczkach, utknęła pod Siewierskiem, nie mogąc zdobyć warownego obozu Rosjan dowodzonych przez kniazia Grzegorza Romodanowskiego. Wyczerpane długoletnim wysiłkiem militarnym strony rozpoczęły latem 1664 rozmowy.

Rokowania ciągnęły się dwa i pół roku, ich zakończenie przyspieszyło rosnące zagrożenie interesów obu państw na Ukrainie ze strony Turcji. 30 stycznia 1667 w Andruszowie delegacje posłów pod przewodnictwem kanclerza wielkiego litewskiego Krzysztofa Zygmunta Paca ze strony Rzeczypospolitej i Atanazego Ordina ze strony rosyjskiej podpisały rozejm (doczesny pokój) mający obowiązywać trzynaście i pół roku do czasu przewidywanego pokoju wieczystego.

[edytuj] Postanowienia rozejmu

• Rzeczpospolita odzyskiwała zajęte przez Rosję w czasie działań wojennych tzw. polskie Inflanty.
• Wielkie Księstwo Litewskie rezygnowało z województwa smoleńskiego zdobytego w 1611 r. Zajęte w czasie wojny przez Moskwę województwa połockie i witebskie wracały do Litwy.
• Korona rezygnowała z województwa czernihowskiego i z ok. połowy ogromnego (ok. 250 tys. km) województwa kijowskiego, czyli tak zwanego Zadnieprza, chociaż w południowej części zmiana granic dotyczyła również prawobrzeżnej części województwa. Ogółem straty terytorialne wynosiły ponad połowę dzisiejszego obszaru Polski.
• Sam Kijów, leżący po zachodniej stronie Dniepru, miał zostać przy Rosji tylko przez dwa lata, ze względu na konieczność pacyfikacji Kozaków i wrócić do Rzeczypospolitej, jednak Rosjanie nie oddali już miasta.
• Rozejm andruszowski rozwiał złudzenia Kozaków co do możliwości zbudowania własnego państwa w oparciu o Rosję lub Rzeczpospolitą. Oba państwa dokonując podziału Ukrainy ustanowiły wspólny protektorat nad Zaporożem, zobowiązując się do wzajemnej pomocy w przypadku niepokojów. Hetman kozacki Piotr Doroszenko zwrócił się ze swymi nadziejami w stronę Turcji.
• Rozejm przewidywał zawarcie sojuszu przeciwko Turcji i Tatarom. Dokonano uzgodnień co do wymiany jeńców oraz wzajemnego zwrotu cenniejszych łupów.
• Rosja zastrzegała sobie w nim opiekę nad prawosławnymi w Rzeczypospolitej. Było to powodem wtrącania się w sprawy wewnętrzne Polski i utraty przez nią suwerenności w następnym stuleciu, kiedy siła Rosji niepomiernie wzrosła.

Zawierając rozejm, Polacy traktowali go jako koniunkturalny, konieczny ze względu na chwilowe osłabienie państwa. Okazał się trwały, a potwierdzony w 1686 r. traktatem Grzymułtowskiego, ustabilizował granice Rzeczypospolitej z Rosją na prawie sto lat, do I rozbioru w 1772 r.