Wikipedysta:Wiktoryn/Brudnopis9
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Kwestia narodzin, geneza imion, dzieciństwo
Elżbieta po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1320 r., kiedy to została poślubiona przez króla Węgier Karola Roberta, dlatego rok jej urodzenia można ustalić jedynie na podstawie wnioskowania. Wiedząc, że Elżbieta była czwartym z kolei dzieckiem Łokietka, a pierwsze dziecko urodziła rok po zamążpójściu, można przyjąć, że urodziła się w przedziale lat 1298-1306. Jednakże należy odrzucić początkowe lata tego okresu, inaczej w momencie zaślubin miałaby około 22 lat. W jej czasach kobiety były wydawane za mąż znacznie wcześniej, starsza Łokietkówna – Kunegunda poślubiła Bernarda świdnickiego w wieku 14 lat. Po tymże ograniczeniu okresu narodzin Piastówny można stwierdzić, że urodziła się ona w 1305 lub 1306 r., ponieważ w latach 1300-1304 Łokietek przebywał na wygnaniu, natomiast matka z jej starszym rodzeństwem ukrywała się w Radziejowie na Kujawach, w domu mieszczanina Gierka. Wreszcie można wykluczyć rok 1306, gdyż Rocznik małopolski wspomina jedynie o zmarłym synu księcia Władysława – Stefanie. Gdyby Łokietkowi urodziła się w tym roku córka, autor rocznika z pewnością odnotowałby ten fakt.
Elżbieta prawdopodobnie urodziła się w Radziejowie, w którym Jadwiga Bolesławówna po powrocie męża z wygnania mogła przebywać do czasu uspokojenia się sytuacji w kraju, tym bardziej że w późniejszych latach z chęcią powracała w te strony.
Otrzymane imię Elżbieta nawiązywało do najstarszej siostry matki Łokietkówny – Elżbiety, księżnej legnickiej i wrocławskiej, żony Henryka V Brzuchatego. Natomiast występujące w Kronice książąt polskich imię Fenemia Piastówna zawdzięcza swej kujawskiej kuzynce – Fenennie, królowej węgierskiej, żonie ostatniego Arpada – Andrzeja III.
Dzieciństwo Elżbieta spędziła na dworze matki, która z chęcią przebywała w klasztorze klarysek w Starym Sączu. W związku z tym starosądeckie klaryski zadbały o jej wykształcenie, m.in. nauczyły ją czytać po łacinie. Pobrane nauki i z pewnością również wychowanie, które było surowe, niemal klasztorne, Łokietkówna odpłaciła jako królowa węgierska, darząc opieką i pomocą materialną zgromadzenie na Węgrzech, a także troszcząc się o starosądecki klasztor, m.in. poprzez wsparcie go w 1362 r. w trakcie sporu o dziesięciny z biskupem krakowskim Janem Bodzantą.
[edytuj] Małżeństwo
Przed zawarciem małżeństwa Karol Robert wystarał się o potrzebną z powodu zbyt bliskiego pokrewieństwa między Piastówną a Andegawenem[1] dyspensę. Pod koniec czerwca 1320 r. Elżbieta wraz z licznym orszakiem wyruszyła na Węgry. 1 lipca przyłączył się do niej w Nowym Sączu zastęp panów węgierskich. Następnie w Bardiowie została powitana przez swojego przyszłego małżonka, skad udano się pośpiesznie do Budy, gdzie w niedzielę 6 lipca Karol Robert i Elżbieta zawarli ślub. Po tej ceremonii odbyła się w Białogrodzie koronacja Piastówny, której wedle zwyczaju dokonał biskup weszpremski i zarazem kanclerz królowej Henryk.
Królewska para osiadła w Temeszwarze, gdzie swoją rezydencję miał nieufny wobec mieszkańców Budy Karol Robert. Jednakże ze względów administracyjnych i zdrowotnych (wokół miasta znajdowały się błotniste tereny) Andegawen postanowił wybudować okazałą rezydencję w niedalekim od Budy Wyszehradzie, do której para sprowadziła się w 1322 r.
[edytuj] Potomstwo
[edytuj] Władysław
Kolejny syn, Władysław, urodzony 1 listopada 1324, miał odegrać znaczącą rolę w polityce dynastycznej ojca, gdyż wnet został zaręczony z córką Jana Luksemburskiego. Jednakże rychła jego śmierć 24 lutego 1329 przekreśliła ojcowskie plany.
[edytuj] Wychowanie
Synów królewskich wychowywano bardzo starannie. Już od najmłodszych lat zajmowali się nimi nauczyciele, zwykle duchowni, oraz wychowawcy, którymi zwykle byli magnaci mający za zadanie czuwanie nad procesem wychowania królewiczów oraz ćwiczenie w sztuce rycerskiej. O tym jak Elżbiecie zależało na dobrym wychowaniu synów, świadczy fakt wynagradzania pedagogów. Duchowni uzyskiwali prebendy, a osoby świeckie wysokie urzędy, jak na przykład Mikołaj, syn palatyna Jana, wychowawca Ludwika i Andrzeja, który został sędzią nadwornym[2]. Piastówna najbardziej dbała o wychowanie najmłodszego syna, Stefana. Ludwik już w wieku 16 lat objął tron po zmarłym ojcu. Natomiast Andrzej, mając zaledwie 6 lat, został wywieziony do Neapolu. Planem jego ojca było wychowanie go na dworze kraju, którym miał w przyszłości rządzić. Młody Andegawen udał się do południowych Włoch razem ze swym nauczycielem franciszkaninem Robertem, wychowawcą Mikołajem Drugethem, będącym palatyńskim synem, a także starą piastunką.
[edytuj] Polityka zagraniczna
[edytuj] Stosunki z papiestwem
Jako królowa Elżbieta była na Węgrzech znaczącą osobistością. W związku z tym kolejni papieże zwracali się do niej z prośbą o poparcie u króla. Już w 1323 Jan XXII prosił ją o pomoc w sprawie zwrotu dóbr biskupstwa w Gyulafehérvárze, Benedykt XII zabiegał u niej o pomoc w ściągnięciu zaległości wobec Stolicy Apostolskiej z pontyfikatu swego poprzednika. Wraz ze wzrostem roli Piastówny na Węgrzech liczba kierowanych do niej z kurii próśb zwiększała się. W zamian za okazywaną pomoc Piastówna była hojnie obdarowywana dyspensami i odpustami, będącym pod jej protekcją klasztorom udzielano przywilejów, popierane przez nią osobistości otrzymywały prebendy. O znaczeniu Elżbiety w polityce Stolicy Apostolskiej świadczy fakt, że 6 listopada 1362 Urban V osobno ją poinformował, iż zgromadzenie kardynałów wybrało go papieżem.
