Winda

Z Wikipedii

Winda (dźwig szybowy) - urządzenie podnoszące (dźwignica) zainstalowane na stałe, obudowane szybem (zamkniętym lub częściowo otwartym) w konstrukcji żelbetowej, murowanej lub stalowej przeszklonej lub obudowanej innymi materiałami, obsługujące ustalone poziomy, posiadające kabinę, poruszającą się pomiędzy prowadnicami, których pochylenie w stosunku do pionu wynosi mniej niż 15 stopni, służące do transportu osób lub towarów.

Składa się z kabiny lub klatki, rzadziej z otwartej platformy, i zwykle porusza się w szybie wewnątrz budynku lub innej konstrukcji. Kabina podnoszona jest za pomocą cięgnika-wciągarki umieszczonego w maszynowni w górnej części szybu lub przez dźwignik (najczęściej hydrauliczny) umieszczony na dnie szybu.

Spis treści 1 Historia windy 2 Podział dźwigów 2.1 Podział dźwigów ze względu na ich zastosowanie 2.2 Podział dźwigów ze względu na rodzaj napędu 2.3 Podział dźwigów ze względu na typ napędu elektrycznego 2.4 Podział dźwigów ze względu na konstrukcję kabiny 2.5 Ze względu na konstrukcję szybu 3 Przepisy prawne i normy 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia windy

Początki rozwiązań technicznych przypominających dźwig sięgają już czasów starożytnych Rzymian. Ze źródeł historycznych wiadomo, że stosowano takie urządzenia w Pałacu Nerona, jak również w Koloseum w roku ok. 50 n.e., gdzie zastosowano ok. 20 takich maszyn. Konstrukcja tych dźwigów posiadała przeciwwagę, która podniesiona na pewną wysokość stanowiła po jej zwolnieniu siłę napędową urządzeń. Dźwigi dodatkowo były poprzez odpowiednie olinowanie połączone w jeden mechanizm dający możliwość jednoczesnego wjazdu na arenę 20 gladiatorów.

Przez wieki stosowano różne rozwiązania urządzeń dźwigowych napędzane siłą ludzkich mięśni lub wykorzystując zwierzęta pociągowe. Z reguły były to rozwiązania bazujące na wykorzystaniu maszyn prostych, głównie wielokrążków. Choć już wtedy wykorzystuje się element przeciwwagi. Prawdziwy przełom przynosi wynalazek silnika parowego. Pojawia się szereg rozwiązań napędzanych pasami transmisyjnymi i wyposażonych w przekładnie zębate.

Sprawnie funkcjonujący dźwig osobowy wynalazł Elisha Otis pochodzący z Nowego Jorku. Do rozreklamowania go wykorzystał Wystawę Światową otwartą w Nowym Jorku w 1853 roku. Pierwszy dźwig osobowy zainstalowano w 1857r. W 1880 r. Werner von Siemens dołączył do konstrukcji windy silnik elektryczny.
Pierwsze windy towarowe służyły w kopalniach do wydobywania urobku, bądź pracowników na powierzchnię. Jeszcze do niedawna windy można było spotkać tylko w tych budynkach mieszkalnych, które miały co najmniej 5 pięter. Jednak obecnie windy instaluje się, również w niższych budynkach (niekiedy nawet 2-piętrowych).

Obecnie stosuje się rozwiązania z napędem elektrycznym oraz hydraulicznym, rzadziej śrubowym. Popularność uzyskują również rozwiązania tzw. dźwigów bez maszynowni, które nie wymagają oddzielnego pomieszczenia maszynowni poza szybem dźwigowym. Są to urządzenia, których wszystkie elementy zostały umieszczone wewnątrz szybu dźwigowego.

[edytuj] Podział dźwigów

[edytuj] Podział dźwigów ze względu na ich zastosowanie

• osobowe (w tym dźwigi dla osób niepełnosprawnych)
• osobowo-towarowe
• dźwigi towarowe
  • małe dźwigi towarowe (tzw. kuchenne)
  • do transportu pojazdów mechanicznych
• szpitalne
• teatralne
• specjalne

[edytuj] Podział dźwigów ze względu na rodzaj napędu

• elektryczne nazywane również linowymi (napęd realizowany wciągarką napędzaną silnikiem elektrycznym)
  • bębnowe (napęd realizowany poprzez nawijane cięgna na bęben)
  • cierne - napęd realizowany poprzez sprzężenie cierne pomiędzy cięgnem a kołem ciernym zespołu napędowego;
    • z przeciwwagą, stosowaną w celu zwiększenia efektywności energetycznej
    • bez przeciwwagi
• hydrauliczne (napęd realizowany pompą hydrauliczną)
  • z napędem bezpośrednim (z cylindrem pojedynczym lub teleskopowym)
  • z napędem pośrednim (nurnik lub cylinder połączony jest pośrednio z kabiną bądź ramą poprzez cięgna nośne tj. liny i łańcuchy)

- w zależności od rozmieszczenia siłowników

• centralne
• boczne.

- przy większych udźwigach stosuje się więcej siłowników w układzie symetrycznym lub asymetrycznym.

Z innych rozwiązań wykorzystujących inne rozwiązanie napędu wyróżnia się:

• dźwigi zębatkowe
• dźwigi śrubowe

Z punktu widzenia podziału dźwignic, dźwigi elektryczne zaliczamy do cięgników, natomiast dźwigi hydrauliczne, zębatkowe i śrubowe do dźwigników.

[edytuj] Podział dźwigów ze względu na typ napędu elektrycznego

• napędy sterowane
  • z silnikiem jednobiegowym AC1 oraz reduktorem ślimakowym: prędkości - od 0,1 do 0,5m/s;
  • z silnikiem dwubiegowym AC2 oraz reduktorem ślimakowym: prędkości - od 0,5 do 1 m/s;
• napędy regulowane
  • z silnikiem jednobiegowym oraz reduktorem ślimakowym i przemiennikiem częstotliwości bez enkodera VVVF : prędkości - od 0,5 do 1 m/s;
  • ze średnioobrotowym silnikiem prądu stałego Ward-Leonarda z tachogeneratorem oraz reduktorem ślimakowym : prędkości - od 1 do 1,7m/s;
  • z wolnoobrotowym silnikiem prądu stałego Ward-Leonarda albo SCR, bez reduktora z tachogeneratorem: prędkości – od 2,5 do 12m/s;
  • z indukcyjnym silnikiem dwubiegowym z enkoderem, oraz reduktorem ślimakowym albo planetarnym i regulatorem napięcia ACVV : prędkości - od 0,5 do 2,5m/s;
  • z silnikiem jednobiegowym z enkoderem, oraz reduktorem ślimakowym albo planetarnym i przemiennikiem VVVF: prędkości - od 1 do 3,5m/s;
  • z silnikiem jednobiegowym z enkoderem oraz przekładnią paskową i przemiennikiem VVVF: prędkości - od 1 do 4m/s;
  • z wolnoobrotowym silnikiem synchronicznym: prędkości – od 1 do 4m/s;
  • z wolnoobrotowym silnikiem synchronicznym z enkoderem: prędkości - od 0,3 do 15 m/s;
  • z wolnoobrotowym silnikiem asynchronicznym z enkoderem: prędkości - od 1 do 15 m/s.

[edytuj] Podział dźwigów ze względu na konstrukcję kabiny

• dźwigi jednokabinowe - najpowszechniej stosowane
• dźwigi dwukabinowe - stosowane w wieżowcach; obsługują jednocześnie dwie kondygnacje; w budowanym obecnie wieżowcu Burj Dubai mówi się o zastosowaniu dźwigu trójkabinowego

[edytuj] Ze względu na konstrukcję szybu

• dźwigi z maszynownią lub linownią
  • maszynownia górną, dolną lub boczną
• bez maszynowni
• dźwigi panoramiczne (szyb otwarty)

Odrębną kategorię urządzeń o takiej samej zasadzie działania, lecz stosowanych w przemyśle wydobywczym czy budowlanym stosuje się wyciągi (choć wcześniej to określenie stosowano również do dźwigów). W budownictwie funkcjonuje również określenie dźwigi budowlane. Poza tym odrębnym typem urządzeń są dźwigi pochyłe czy dźwigi okrężne pracujące na zasadzie przenośnika.

[edytuj] Przepisy prawne i normy

Odnośnie dźwigów w Polsce obowiązująca jest:

• dyrektywa unijna 95/16/WE „z 29 czerwca 1995 roku w sprawie zbliżenia praw państw członkowskich dotyczących dźwigów”, zwana również dyrektywą dźwigową
• Dziennik Ustaw Nr 117, Pozycja Nr 1107, ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla dźwigów i ich elementów bezpieczeństwa
• Dziennik Ustaw Nr 193, Pozycja Nr 1890, ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego.

Zgodnie z ostatnim rozporządzeniem instytucją powołaną do inspekcji dźwigów jest Urząd Dozoru Technicznego.

Niezależnie od przepisów prawnych dźwigi objęte są normami zharmonizowanymi z dyrektywą dźwigową:

• PN-EN 81-1:2002 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Część 1: Dźwigi elektryczne
• PN-EN 81-2:2002 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Część 2: Dźwigi hydrauliczne
• PN-EN 81-28:2004 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Dźwigi osobowe i towarowe -- Część 28: Zdalne alarmowanie w dźwigach osobowych i towarowych
• PN-EN 81-58:2005 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Badania i próby -- Część 58: Próba odporności ogniowej drzwi przystankowych
• PN-EN 81-70:2005 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Szczególne zastosowania dźwigów osobowych i towarowych -- Część 70: Dostępność dźwigów dla osób, w tym osób niepełnosprawnych
• PN-EN 81-71:2005 (U) - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Szczególne zastosowania dźwigów osobowych i towarowych -- Część 71: Dźwigi odporne na wandalizm
• PN-EN 81-72:2005 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Szczególne zastosowania dźwigów osobowych i towarowych -- Część 72: Dźwigi dla straży pożarnej
• PN-EN 81-73:2006 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Szczególne zastosowania dźwigów osobowych i towarowych -- Część 73: Funkcjonowanie dźwigów w przypadku pożaru
• PN-EN 12016:2006 - Kompatybilność elektromagnetyczna -- Dźwigi, schody i chodniki ruchome – Odporność
• PN-EN 12385-3:2007 - Liny stalowe -- Bezpieczeństwo -- Część 3: Informacje dotyczące stosowania i konserwacji
• PN-EN 12385-5:2004 - Liny stalowe -- Bezpieczeństwo -- Część 5: Liny splotkowe dla dźwigów
• PN-EN 13015:2003 - Konserwacja dźwigów i schodów ruchomych -- Zasady opracowywania instrukcji konserwacji
• PN-EN 13411-7:2007 - Zakończenia lin stalowych -- Bezpieczeństwo -- Część 7: Zacisk sercówkowy symetryczny

Poza tym normy niezharmonizowane z dyrektywą:

• PN-EN 81-3:2002 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Część 3: Dźwigi towarowe małe elektryczne i hydrauliczne
• PN-EN 81-80:2005 - Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów -- Dźwigi użytkowane -- Część 80: Zasady poprawy bezpieczeństwa użytkowanych dźwigów osobowych i towarowych
• PN-ISO 4190-2:1996 - Urządzenia dźwigowe -- Dźwigi klasy IV
• PN-ISO 4190-3:1998 - Dźwigi -- Dźwigi towarowe małe klasy V
• PN-ISO 4190-5:1995 - Dźwigi -- Urządzenia do sterowania, sygnalizacji i wyposażenie dodatkowe
• PN-ISO 4190-6:1997 - Dźwigi -- Dźwigi osobowe instalowane w budynkach mieszkalnych -- Planowanie i dobór
• PN-ISO 7465:2000 - Dźwigi osobowe i towarowe małe -- Prowadnice kabinowe i przeciwwagowe -- Typ-T
• PN-M-45015:1989 - Technika bezpieczeństwa -- Dźwigi elektryczne -- Obliczenia lin, łańcuchów i tarcz ciernych
• PN-M-45040:1997 - Dźwigi -- Dźwigi elektryczne -- Terminologia
• PN-M-45043:1997 - Dźwigi -- Klasyfikacja
• PN-W-52502:1993 - Dźwigi osobowe na statkach -- Wymagania

[edytuj] Zobacz też

• Winda fałowa
• Winda kosmiczna
• Winda kotwiczna
• Winda parowa
• Winda rowerowa
• Winda - film

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Elevator World (en)
• Opis zasady działania typowego dźwigu wraz z poglądowymi rysunkami i animacjami (en)