Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Z Wikipedii

Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Prezes	Sylwester Rypiński
Rok założenia	1934
Adres	ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa, tel. centrali: (0-22) 623-30-00
Strona internetowa

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) – państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych w Polsce.

Zakres działania, zadania i funkcjonowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają art. 66-72 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) oraz statut ZUS (Dz. U. z 2008 r. Nr 28, poz. 164).

Główna siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Centrala ZUS) znajduje się w Warszawie przy ulicy Czerniakowskiej 16.

Spis treści 1 Historia 2 Najważniejsze zadania 3 Ubezpieczenia społeczne 4 Inne ubezpieczenia 5 Struktura organizacyjna ZUS 6 Sytuacja finansowa 7 Krytyka 8 Kontrowersje 9 Przypisy 10 Prezesi ZUS (od 1960) 11 Zobacz też 12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Zakład Ubezpieczeń Społecznych został utworzony w 1934 na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym. Rozporządzenie to doprowadziło do połączenia 5 instytucji (Izby Ubezpieczeń Społecznych, Zakładu Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakładu Ubezpieczenia od Wypadków, Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, Zakładu Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników) w jeden podmiot, nazwany Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

W 1955 ZUS został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły związki zawodowe, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz rady narodowe. Jednak już w 1960 doszło do jego reaktywowania i od tego czasu nieprzerwanie funkcjonuje do dziś.

[edytuj] Najważniejsze zadania

• Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych,
• Dysponowanie środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), Funduszu Rezerwy Demograficznej (środki FRD mogą być uruchomione najwcześniej w 2009 r.) oraz Funduszu Alimentacyjnego w stanie likwidacji,
• Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

[edytuj] Ubezpieczenia społeczne

• Emerytalne: 19,52 % (od wynagrodzenia brutto) w tym OFE 7,3%
• Rentowe: 6% (do 30.06.2007 było 13,00 %, do 31.12.2007 – 10 %, od 01.01.2008 - 6 %)
• Chorobowe: 2,45 %
• Wypadkowe: od 0,67% do 3,60% ustalane na podstawie PKD oraz 1,8 % dla firm do 9 pracowników

[edytuj] Inne ubezpieczenia

Pozostałe ubezpieczenia pobierane przez ZUS, przekazywane innym instytucjom:

• Zdrowotne – 9% podstawy wymiaru składki, przekazywane do NFZ
• Fundusz Pracy – 2,45%, przekazywane do instytucji rynku pracy (PUP, WUP)
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,10%, przekazywane FGŚP

[edytuj] Struktura organizacyjna ZUS

• Prezes ZUS – powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów
• Zarząd – liczy od 2 do 4 członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa ZUS
• Rada Nadzorcza (powoływana na pięcioletnią kadencję) w tym:

czterech członków Rady, w tym przewodniczącego, powołuje się na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, złożony w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji pracodawców, również po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji związkowej, jednego członka Rady powołuje się na wniosek ogólnokrajowych organizacji emerytów i rencistów.

W skład ZUS wchodzi Centrala Zakładu oraz terenowe jednostki organizacyjne, którymi są oddziały oraz podlegające im inspektoraty i biura terenowe (oddziały wojewódzkie zostały zniesione 6 marca 2008 r.).

[edytuj] Sytuacja finansowa

W praktyce ZUS od wielu lat jest instytucją deficytową i dofinansowywaną z budżetu państwa. W systemie działającym do 1999 roku w oparciu przepisy wywodzące się z PRL niekorzystny trend demograficzny oraz ogólny kryzys ekonomiczny spowodował ryzyko kryzysu emerytalnego. Do 1981 roku składka emerytalna wynosząca 25% pensji nie wystarczała na pokrycie świadczeń i była konsekwentnie podnoszona do 38% pod koniec lat 80., by w latach 90. sięgnąć 45% wynagrodzenia. W latach 90. ZUS był nadal corocznie dofinansowany ze skarbu państwa kwotami sięgającymi 16 mld nowych złotych (1995). Zgodnie z prognozami, przy utrzymaniu starego systemu, w 2020 roku składka musiałaby wzrosnąć do 70% wynagrodzenia^[1].

Sytuację finansową ZUS miała poprawić reforma emerytalna w 1999 roku, która wprowadziła mieszany system redystrybutywno-kapitałowy (I i II Filar ZUS) oraz szereg mechanizmów bezpieczeństwa takich jak Fundusz Rezerwy Demograficznej. Fundusz miał gromadzić środki na kompensację tzw. "powojennego wyżu demograficznego", który według przewidywań zwiększy liczbę osób pobierających świadczenia o 60%. Fundusz miał być zasilany m.in. zyskami z prywatyzacji^[2] i do 2009 roku miał zgromadzić 20 mld złotych. Wobec faktu, że do 2005 roku udało się zgromadzić zaledwie 1,5 mld złotych^[3] realne jest ryzyko, że Fundusz nie spełni swojego zadania.

Według prognoz ZUS w latach 2009-2013 na wypłatę emerytur zabraknie 265 mld złotych^[4].

[edytuj] Krytyka

Powszechny system ubezpieczenia społecznego zapewniany przez ZUS działa w oparciu o określone założenia dotyczące na przykład długotrwałych trendów demograficznych. System redystrybutywny jest na zaburzenia tych trendów bardzo podatny, bo zmniejszenie liczby pracowników (płatników składek) w danym momencie powoduje brak pieniędzy na świadczenia dla obecnych emerytów i rencistów. W związku z powszechnymi w Europie trendami zmniejszania ilości dzieci i zmniejszania się populacji pracującej systemy emerytalne w wielu krajach przeżywają kryzys^[5].

Krytycy systemu redystrybutywnego (I Filar ZUS) wskazują, że gdyby składki odkładane przez pracownika w ciągu jego życia były przekazywane na prywatną lokatę oprocentowaną 4% (system kapitałowy) to dla średniej pensji brutto ok. 2500 zł po 39 latach pracy zgromadzony kapitał wynosiłby ok. 580 tys. zł i taka "emerytura rentierska" z comiesięcznych wypłat odsetek wyniosłaby ok. 1900 zł, a kapitał pozostawałby nadal w dyspozycji pracownika i byłby dziedziczony przez jego spadkobierców. Dla porównania, w systemie redystrybutywnym, przy tych założeniach płacowych średnia pensja z ZUS wynosi ok. 1100 zł miesięcznie, zaś zgromadzony kapitał przepada po śmierci pracownika^[6]. To ostatnie założenie jest jednym z czynników zapewniających płynność systemu redystrybutywnego przy spadkowych trendach demograficznych.

Krytykowane jest również uznaniowe uprzywilejowanie niektórych grup społecznych, które płacąc takie same składki otrzymują znacznie większe świadczenia (niektóre grupy zawodowe) lub płacą mniejsze składki i otrzymują świadczenia na warunkach ogólnych (KRUS). Robert Gwiazdowski wskazuje na ryzyko wynikające z lokowania środków ZUS w obligacje państwowe, z których dochody są z powrotem przekazywane do ZUS w postaci dotacji^[7].

W 2006 roku wiele kontrowersji wzbudziły plany wypłacania środków z OFE za pośrednictwem ZUS, który przeliczałby ich wysokość według wskaźników statystycznych, co oznaczałoby częściową zamianę systemu kapitałowego na redystrybutywny, z bliżej nieokreśloną na ówczesnym etapie formą dziedziczenia^[8][9]. Po masowych protestach rząd wycofał się z tych planów.

Zwolennicy systemu redystrybutywnego wskazują, że realizuje on cele solidarności społecznej, wyrównywania różnic społecznych oraz zapewnia ciągłość systemu emerytalnego dla grup, które nie zgromadziłyby kapitału emerytalnego w wyniku wahań koniunktury gospodarczej lub innych wydarzeń losowych (np. wojen).

Niezależnie od krytyki różnych koncepcji ubezpieczeń społeczny, krytykowany jest także sposób wdrożenia Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI), budowanego od 1999 roku przez firmę Prokom (obecnie Asseco). Przede wszystkim zwracano uwagę na błędy funkcjonowanie systemu i brak egzekwowania ich naprawy ze strony zamawiającego oraz zawyżone koszty budowy systemu^[10].

[edytuj] Kontrowersje

Liczne kontrowersje wokół ZUS-u budzi fakt, iż pomimo jego złej sytuacji finansowej zarządy niektórych oddziałów ZUS podejmowały się budowania nowych siedzib zakładu, których koszty pochłaniały wiele milionów złotych (tzw. "pałace ZUS")^{[11] [12] [13]}

Co pewien czas usłyszeć można o kontrowersyjnych decyzjach wydawanych przez zarządców ZUS, jak:

• w 2007r. wydanie 56 mln. zł. na premie dla pracowników ^[14]
• w 2007r., nauka j. angielskiego dla ówczesnej prezes Aleksandry Wiktorow i jej ówczesnego zastępcy Rypińskiego (koszt 13 tys. zł/miesiąc)^[15]

W styczniu 2008 Gazeta Wyborcza poinformowała, że ZUS nie przelał na konta emerytalne milionów kobiet składek za urlopy macierzyńskie i wychowawcze w latach 1999-2001, przez co mogą otrzymać one niższe emerytury. ZUS tłumaczy to błędem systemu komputerowego^[16].

Przypisy

[edytuj] Prezesi ZUS (od 1960)

• Stefan Będkowski od kwietnia 1960 do listopada 1981
• Henryk Białczyński od listopada 1981 do listopada 1983
• Ireneusz Sekuła od grudnia 1983 do lutego 1988
• Zofia Tarasińska od marca 1988 do stycznia 1990
• Wojciech Topiński od lutego 1990 do sierpnia 1991
• Lech Milewicz od września 1991 do 1 sierpnia 1995
• Anna Bańkowska od 1 sierpnia 1995 do stycznia 1998
• Stanisław Alot od stycznia 1998 do 8 października 1999
• Lesław Gajek od 8 października 1999 do 18 maja 2001
• Aleksandra Wiktorow od 18 maja 2001 do 1 czerwca 2007
• Paweł Wypych od 1 czerwca 2007 do 26 listopada 2007
• Sylwester Rypiński od 26 listopada 2007

[edytuj] Zobacz też

• Ubezpieczenia społeczne
• Emerytura
• Płatnik
• Janosik
• przegląd zagadnień z zakresu ekonomii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona ZUS
• Elektroniczny Urząd Podawczy ZUS
• Serwis obsługi klientów ZUS
• Wysokość przyszłej emerytury z ZUS
• Informacje z zakresu informacji o stanie konta osoby ubezpieczonej w ZUS

Informacje NIK o o wynikach kontroli:

• wykonania zadań z zakresu rehabilitacji leczniczej realizowanej przez ZUS i KRUS oraz wydatkowania środków na ten cel PDF (2006);
• funkcjonowania systemu orzecznictwa lekarskiego ZUS dla celów rentowych oraz systemu orzekania o niepełnosprawności (2005);
• egzekucji na rzecz ZUS należności z tytułu składek (2002);
• komputeryzacja ZUS PDF (2000);
• wykorzystania środków finansowych PHARE na przygotowanie ZUS do reformy systemu ubezpieczeń społecznych w zakresie wdrożenia indywidualnych kont ubezpieczonych oraz realizacji kompleksowego systemu informatycznego ZUS PDF (2000);
• działalności ZUS w zakresie prewencji rentowej (1998);
• działalności inwestycyjnej ZUS PDF (1997)

Krytyka ZUS

• "Jak nie płacić ZUS"
• Kalkulator ZUS- Oblicz sobie emeryturę
• Inicjatywa zlikwidowania obowiązku korzystania z usług ZUSu
• projekt Reformy Emerytalno Podatkowej