Zdania podrzędne celowe w łacinie

Z Wikipedii

Zdanie okolicznikowe celu (łac. sententia finalis) objaśnia cel czynności wyrażonej przez orzeczenie zdania nadrzędnego. Zdanie celowe wprowadza się spójnikami:

• ut lub uti = żeby
• ne = żeby nie
• quo = ut eo = aby tym; np. quo facilius = aby tym łatwiej
• quominus = aby tym mniej

Dodatkowe zdanie celowe zaprzeczone powiązane z tym samym orzeczeniem wprowadza się spójnikiem neve (i żeby nie). Zdania celowe podlegają następstwu czasów na ogólnych zasadach.

• Mortui sunt, ut liberi vivamus = Nie żyją, byśmy my mogli żyć wolni
• Romani ab aratro adduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset = Rzymianie przyprowadzili Cyncynnata prosto od pługa, żeby go zrobić dyktatorem.
• Legem brevem esse oportet, quo facilius ab imperitis teneatur = Ustawa powinna być krótka, żeby tym łatwiej ją rozumieli laicy.

Zaimki i partykuły nieokreślone typu aliquis, aliquid, aliquando itp. w połączeniu z ne tracą przedrostek, a więc:

• ne quis = żeby ktoś nie
• ne quid = żeby coś nie
• ne quando = żeby kiedyś nie

Zaimki i partykuły przeczące stawia się po ne i przekształca na ogólnych zasadach w zaimki i partykuły nieokreślone celem uniknięcia podwójnego przeczenia:

• żeby nikt = ne quisquam
• żeby nic = ne quicquam
• żeby nigdy = ne umquam

• Trasybulus legem tulit, ne quis ante actarum rerum accusaretur neve multaretur = Trazybulus ustanowił (to) prawo, żeby nikt nie był oskarżany w sprawach już osądzonych, i żeby nie był (z tego powodu) karany.
• Caesar portas claudi iussit, ne quam oppidani iniuriam acciperent = Cezar kazał zamknąć bramy miasta, żeby się mieszkańcom nie stała jaka krzywda

Jeśli w zdaniu celowym zaprzeczony jest tylko jeden wyraz, jako spójnika używa się ut non, ut minus etc.

• Mater puero facem dedit, ut noctu iter faciens non timeret = Matka dała chłopcu pochodnię, żeby się nie bał iść po nocy.

[edytuj] Zdanie względno-celowe

Istnieją też zdania celowe konstruowane na ogólnych zasadach, które jednak wprowadzane są przez formy zaimka względnego qui, quae, quod (który, która, które), np.:

• Caesar Labienum misit, qui auxilium peteret = Cezar wysłał Labienusa, żeby ten (dosł. który by) poprosił o pomoc.

Jest to zdanie względno-celowe. Od zwykłego zdania względnego odróżnia je to, że ma orzeczenie w coniunctiwie.