Émilie du Châtelet
Z Wikipedii
| Émilie du Châtelet | |
 |
|
| Urodzony | 17 grudnia 1706 Paryż, Francja |
| Zmarł | 10 września 1749 Lunéville, Francja |
Émilie du Châtelet (właściwie: Gabrielle Émilie Le Tonnelier de Breteuil, markiza du Châtelet, ur. 17 grudnia 1706 w Paryżu, zm. 10 września 1749 w Lunéville), jedna z najwybitniejszych kobiet XVIII wieku, matematyczka, fizyczka i literatka francuska, przyjaciółka Voltaire'a.
Była jedną z nielicznych znanych do XIX wieku kobiet-uczonych, zajmujących się naukami ścisłymi (wcześniejszą znaną uczoną na polu nauk ścisłych była Hypatia z Aleksandrii).
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Dzieciństwo
Córka bogatego Louisa Nicolasa Le Tonnelier, barona de Breteuil (w służbie króla Ludwika XIV), wychowywała się w środowisku najwybitniejszych intelektualistów epoki. Ojciec dał jej solidne i wszechstronne wykształcenie, takie jakie dawano wówczas tylko chłopcom. Émilie okazała się dziewczynką wybitnie uzdolnioną; biegle znała nie tylko łacinę, grekę i język niemiecki, lecz także grała na klawesynie, śpiewała arie operowe, występowała w balecie i grała w teatrze.
W nastoletniej Émilie nic nie zapowiadało przyszłej wybitnej uczonej: była piękną kokietką, lubiła kosztowne stroje i biżuterię.
[edytuj] Małżeństwo
W wieku 19 lat wyszła za mąż za zamożnego 30-letniego markiza Florenta Claude'a du Châtelet. Małżeństwo to było od początku tylko układem finansowym między dwiema rodzinami; mąż nie interesował się Émilie i pozwalał jej rozwijać zainteresowania matematyczne pod kierunkiem nauczyciela de Mézières. Nawiązała kilka mniej lub bardziej trwałych związków z bogatymi i wpływowymi mężczyznami (m.in. z markizem de Guébriant i z marszałkiem de Richelieu) - duża swoboda obyczajowa kobiet z wyższych sfer była normą w tamtej epoce. Émilie widywała męża bardzo rzadko (jako zawodowy wojskowy często wyjeżdżał), lecz urodziła mu troje dzieci m.in. Louis Marie Florent du Chatelet, których ojcostwo trudno ustalić.
[edytuj] Związek z Wolterem
Wśród licznych kochanków największy wpływ na Émilie miał Wolter, którego poznała w 1734, kiedy jego próba zrobienia kariery na dworze w Wersalu skończyła się niepowodzeniem. Wolter zamieszkał w jej zamku w Cirey-sur-Blaise. Związek z Wolterem (który był przede wszystkim związkiem dwóch wybitnych osobowości) przetrwał 12 lat, co nie przeszkadzało Émilie mieć w tym czasie innych kochanków. Wolter uważał ją przede wszystkim za człowieka, a nie tylko za kobietę; zachęcał ją do rozwijania uzdolnień i samodzielnego myślenia, uznał za znacznie bardziej uzdolnioną matematycznie od siebie. Wolter zachwycał się nie tylko urodą i inteligencją Émilie, lecz także jej dobrym i pogodnym charakterem , "szlachetną duszą" (nigdy nie mówiła źle o nikim, chociaż sama była często obiektem szyderstw ze strony innych arystokratek).
Émilie odkryła w sobie prawdziwą pasję i talent do nauk ścisłych; studiowała Leibniza, przetłumaczyła na język francuski Principia Mathematica Newtona, korespondowała z wybitnymi uczonymi m.in. (Alexis Claude Clairaut, Pierre Louis Maupertuis, Samuel König, Réaumur).
Za wzorem Woltera badała podstawy religii objawionych (chrześcijaństwo, judaizm i islam), wskazywała na istniejące w nich błędy i sprzeczności logiczne, podkreślała konieczność kierowania się racjonalizmem i tolerancją, a nie fanatyzmem i zaślepieniem religijnym.
Przypisuje jej się słynne słowa: Inteligencja nie ma płci.
Związek z Wolterem zakończył się w 1746, kiedy 43-letnia Émilie zakochała się w znacznie od niej młodszym poecie- markizie de Saint-Lambert. Zaszła z nim w ciążę i na skutek ciężkiego porodu zmarła ona i dziecko. Wolter, który zachował przyjaźń dla niej, był przy niej do końca. Po jej śmierci powiedział: Był to wielki człowiek, którego jedynym błędem jest to, że był kobietą.
[edytuj] Dokonania naukowe
Markizę du Châtelet uznaje się za jednego z twórców zasady zachowania energii. W swoim dziele, poświęconym naturze ognia (1744), przewidziała zjawisko promieniowania podczerwieni i naturę światła.
Jej największym dokonaniem jest ustalenie wzoru powstawania energii kinetycznej
.
[edytuj] Najważniejsze dzieła
- Institutions de Physique (Założenia fizyki) 1740
- Analyse de la philosophie de Leibnitz (Analiza filozofii Leibniza) 1740
- Dissertation sur la nature et la propagation du feu (Rozprawa o naturze i rozprzestrzenianiu się ognia) 1744
- De l'Existence de Dieu (O istnieniu Boga) 1782
- Doutes sur les religions révélées (Zastrzeżenia do religii objawionych) 1792
[edytuj] Bibliografia
- Florence Mauro, Émilie du Châtelet, Éditions Plon, Paris 2006.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (en) John J O'Connor; Edmund F. Robertson Émilie du Châtelet w MacTutor History of Mathematics archive
