Amon (bóg egipski)

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

lub

Amon w hieroglifach

Amon (egip. Imn - ukryty, również Amon-Ra/Re) - egipski bóg, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności^[1]. Był uosobieniem niewidzialnych życiodajnych elementów natury: powietrza i wiatru. Powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Wraz ze swoją małżonką Mut oraz synem Chonsu - bogiem-księżycem - stanowili w Karnaku tebańską triadę. Jego żeńskim odpowiednikiem była Amaunet. Natomiast jako Amon-Kematef^[2] wchodził w skład Ogdoady, której kult trwał w Hermopolis Magna. Grecy identyfikowali go ze swoim władcą bogów - Zeusem. Kult Zeusa Amona najpierw rozpowszechnił się w Grecji, a stąd jako Jupiter Amon dotarł do Rzymu.

Spis treści 1 Wizerunek Amona 2 Historia kultu Amona 3 Kapłani Amona 4 Amon-Re 5 Zobacz też 6 Bibliografia 7 Przypisy

[edytuj] Wizerunek Amona

Przedstawiany jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami (jako Amon-Ra), człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach, pod postacią gęsi, a także jako wąż Kematef.

[edytuj] Historia kultu Amona

Imię Amona po raz pierwszy pojawia się w Tekstach Piramid z okresu Starego Państwa. Występuje tam wraz z imieniem małżonki - Amaunet, a także w związkach z imieniem Mina oraz Ha - boga pustyni zachodniej.

Początkowo lokalne bóstwo Teb. Za czasów XI dynastii, gdy lokalni władcy nabrali znaczenia, a stolica Egiptu została przeniesiona do Teb, stał się głównym bogiem Egiptu^[3]. W czasach Nowego Państwa osiągnął rangę boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga Re, stał się Amonem-Re. Pozycję Amona tymczasowo przyćmiła decyzja faraona Echnatona o przeniesieniu stolicy do Achetaton (dzisiejsze Tell el-Amarna) i uznaniu Atona jedynym bogiem. Niemniej już jego następca, Tutanchamon, zadecydował o powrocie do religijnej doktryny Teb - także zachwiana władza i wpływy kapłanów Amona zostały na nowo przez nich odzyskane. Za czasów XXV dynastii nastąpiło odrodzenie kultu Amona, a to za sprawą dojścia do władzy Kuszytów, wywodzących się z Nubii, którzy za prawdziwy dom Amona uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym Sudanie (czyli Nubii). Pozycję Amona zachwiało dopiero zniszczenie Teb przez Asyryjczyków w 663 r. p.n.e. Od tego momentu w historii jego miejsce pośród panteonu bogów zaczął przejmować Ozyrys.

Fasada Wielkiej Świątyni Amona w Karnaku	Baran - jedna z reprezentacji Amona, świątynia Amona w Karnaku	Posąg Amona, świątynia Amona w Karnaku	Plan świątyni Amona w Karnaku (opisy angielskie)
Bogowie Ptah, Re-Horachte oraz Amon (po prawej) - stela z grobowca Ramzesa II

[edytuj] Kapłani Amona

Od XXII w. p.n.e. kult Amona w nomie tebańskim^[4], z głównym ośrodkiem w Karnaku, rozrastał się. To właśnie tu, w Karnaku, powstał jeden z największych kompleksów architektury starożytnej - Wielka Świątynia Amona.

Ze względu na rangę Amona pośród innych bogów egipskich kapłani Amona zajmowali najważniejsze stanowiska w państwie. W okresie późniejszym sam faraon był najwyższym kapłanem Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek. Same kapłanki wywodziły się z rodziny królewskiej.

Zatrzymanie podczas publicznych procesji posągu Amona niesionego w barce^[5] oznaczało podjęcie ważnej decyzji. Decyzja ta oznajmiana była przez kapłanów. W taki właśnie sposób został wyznaczony na nowego władcę Totmes III.

[edytuj] Amon-Re

Amon-Re w hieroglifach

Ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie, władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. W czasach Nowego Państwa (XVI–XI wiek p.n.e.) Amon stał się głównym bogiem państwowym. Jego kult został połączony przez kapłanów Heliopolis z kultem Re^[6] (boga Słońca) i tak narodził się Amon-Re. Dzięki temu kult Amona został jeszcze bardziej wzmocniony. Kult Amona-Re został "rozerwany" dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.

Re tworzył pary z wieloma bogami. Był słońcem, które świeciło w południe, właścicielem barki, którą wszyscy bogowie płyną po niebie (czyli wewnątrz bogini Nut) każdego dnia ze wschodu na zachód, z krainy życia do krainy umarłych. Płynęli, aby odrodzić siebie i świat dnia następnego, podtrzymać porządek kosmosu uosobiony w postaci bogini Maat. Bóg słońca, czasem identyfikowany z Amonem, stworzył człowieka ze swoich łez.

Według jednego z mitów pewnego razu tak się oburzył na ludzi, że kazał Hathor zabić ich wszystkich. Hathor zaczęła to czynić z takim zapałem, że Re się ulitował i rozkazał jej przestać. Oszalała od krwi, Hathor nie usłuchała rozkazu, a Re posunął się do podstępu, by uratować ludzkość. Zmieszał ziemię z czerwonym winem i rozlał tę mieszaninę na polach bitew. Sądząc, że to krew, Hathor piła ją chciwie, aż była zbyt pijana, by dokończyć misję.

[edytuj] Zobacz też

• Arcykapłani Amona rezydujący w Tebach za czasów XXI dynastii
• Karnak, Teby
• Mitologia egipska
• Bogowie starożytnego Egiptu

[edytuj] Bibliografia

• Barnett, Mary Bogowie i mity starożytnego Egiptu, Arkady, Warszawa 1997 r., s. 81 i inne, ISBN 83-213-3930-1
• Pavan, Ada Russo w przekł. Agnieszki Michalskiej-Rajch Tajemna Wiedza Egiptu, Wydawnictwo Ravi, Łódź 2002 r., s. 41-42 ISBN 83-7229-038-5
• Shaw, Ian i Nicholson, Paul The British Museum Dictionary of Ancient Egypt, The American University in Cairo Press, Kair 2002 r., s. 31-32, ISBN 977-424-762-0

[edytuj] Przypisy

1. ↑ jako Amon Kamutef - bóg płodności - przedstawiany tak jak Min w ityfallicznej postaci z dużym, wzwiedzionym fallusem
2. ↑ Amon Kematef, oznaczający ten, który spełnił swój czas
3. ↑ M. Barnett, Bogowie i mity starożytnego Egiptu, s. 81
4. ↑ nom tebański - Waset - IV nom Górnego Egiptu ze stolicą w Tebach
5. ↑ łódź procesyjna określanej mianem User-Hat
6. ↑ dominujący bóg za czasów Starego Państwa