Anglicyzm

Z Wikipedii

Anglicyzm to słowo lub konstrukcja występująca w danym języku, zapożyczone z języka angielskiego.

Wraz z rosnącą dominacją języka angielskiego jako nowożytnego odpowiednika łaciny oraz coraz większą liczbą wynalazków pochodzących z USA, w wielu językach, w tym także polskim, pojawiają się setki anglicyzmów. Niekiedy uważa się to za swego rodzaju plagę, z którą usiłuje się walczyć przez promowanie rodzimych określeń lub wręcz zakazywanie używania anglicyzmów (jak to ma miejsce w Francji).

W języku polskim jest to kolejna fala neologizmów po wielu zapożyczeniach z francuskiego, niemieckiego i innych. Słowa zapożyczone z obcych języków stopniowo "wrastają" w język, co wiąże się często z coraz większym ich spolszczeniem. Przykładem może być słowo "mecz", które obecnie nie wydaje się obce, a jest anglicyzmem - jeszcze w latach 30. XX wieku pisano je "match".

Główne strefy tematyczne, na które anglicyzmy mają największy wpływ to:

• terminologia naukowo-techniczna: kompakt, flesz, komputer, kontener, stres, trend, walkman;
• sport: aut, bekhend, badminton, bobslej, debel, derby, doping, dżokej, forhend, hokej, lider, mecz, net, open, outsider, ring, rugby, set, team, tenis, walkower;
• kultura i rozrywka: blues, bestseller, country, disco, DJ (disc jockey), drink, fan, happening, heavy-metal, hit, hobby, longplay, musical, party, pop, playback, puzzle, pub, rock, serial, singel, show, thriller, remake, wideoklip, quiz;
• słownictwo komputerowe: bajt, driver, serwer, skaner, mysz (semantyczne), joystick;
• ekonomia, handel, przedsiębiorczość: biznes, biznesmen, bizneswoman, boom, boss, broker, holding, joint venture, leasing, menedżer, monitoring, sponsor;
• moda: dżinsy, dżersej, klipsy, topless, lycra;
• polityka: establishment, lobby, lider (partii), budżet;
• zdrowie i uroda: jogging, aerobic, lifting, peeling;
• życie codzienne: baby-sitter, market, snack bar, teflon, happy end, logo, marker, notebook, puzzle, ranking, scrabble, show, thriller, weekend.
• żeglarstwo: slup, spardek, spinaker, szekla, szkuner;
• żywność: fast food, cheeseburger, dressing, sandwich, grill, hamburger, hot dog, lunch, popcorn, tost, chipsy.

Zapożyczenia ukryte (kalki językowe):

• dokładnie - słowo modne, stanowczo nadużywane: Zdenerwował Cię? - Dokładnie! - dokładnie używane jako wykrzyknik wyrażający zgodę (polskie oczywiście!, pewnie, że tak!, no właśnie!), nie zaś precyzję działania bądź wykonania, jest niepoprawnym zapożyczeniem ang. exactly mającym sens jak podano (również: właściwie w pytaniach o szczegóły; where exactly were you sleeping? – gdzie właściwie spałeś?), choć sam wyraz exact niesie ze sobą znaczenie ścisłości, dokładności, precyzji;
• obraz: obraz amerykańskiego reżysera - obraz w znaczeniu "film" jest tłumaczeniem ang. picture pochodzącym od moving picture, dosł. ruchomy obraz;
• produkcja: produkcja nominowana do "Oscara" - produkcja w znaczeniu "film" jest tłumaczeniem ang. production;
• definiować: trudno mi zdefiniować swoje uczucia - definiować w znaczeniu "nazywać, określać" jest tłumaczeniem ang. to define;
• wydawać się być: on wydaje się być mądry, zamiast on wydaje się mądry jest tłumaczeniem angielskiej konstrukcji he seems to be clever.

Tak silne przenikanie anglicyzmów do słownictwa związanego w wszystkimi prawie dziedzinami życia może budzić niepokój, zwłaszcza wtedy, gdy wyrazy polskie wypierane są przez formy angielskie. Językoznawcy negatywnie oceniają zwłaszcza zapożyczenia znaczeniowe (dokładnie, produkcja, definiować).

Andrzej Markowski "Polszczyzna znana i nieznana":
"Zapożyczeń znaczeniowych z języka angielskiego jest we współczesnej polszczyźnie dużo, a niemal nikt nie zdaje sobie sprawy z ich przenikania do języka. Są to więc pożyczki ukryte i przez to niebezpieczniejsze niż jawne zapożyczanie wyrazów. Polszczyzna może bowiem «zangliczeć» od środka, od sfery znaczeniowej, swoistej dla każdego języka. W dodatku są to pożyczki niepotrzebne - pożyczony sens można zawsze oddać istniejącymi wyrazami polskimi."

W ostatnich latach w językoznawstwie coraz częściej odchodzi się jednak od stanowiska preskryptywnego, z góry rozstrzygającego, jak język powinien wyglądać, a przyjmuje się raczej stanowisko deskryptywne, tj. biernego opisywania zmian językowych bez ich wartościowania.

[edytuj] Źródła

• L.Kosmal, Nauka o języku;
• E. Kacperski: Zapożyczenia (artykuł);