Anna Stanisławska

Z Wikipedii

Anna Stanisławska, właśc. Anna Zbąska (ok. 1652- ok.1700) - poetka epoki baroku. Najdawniejsza znana poetka polska.

Pochodziła z magnackiej rodziny Stanisławskich herbu Pilawa. W roku 1668 ojciec wydał ją za mąż za Jana Warszyckiego. Mąż był majętny, lecz chory umysłowo, o skłonnościach do sadyzmu (jak dowodzi żona w swym poemacie). W rozwiązaniu małżeństwa dopomógł król Jan III Sobieski. Jej drugim mężem został wkrótce bezdzietny wdowiec Jan Zbigniew Oleśnicki. Małżeństwo było udane, lecz krótkie,ponieważ w 1674 mąż zmarł na cholerę. Trzecim jej mężem został w 1677 Jan Bogusław Zbąski, podkomorzy lubelski. Był to szczęśliwy związek, ale podczas odsieczy wiedeńskiej (1683) Zbąski został ranny, a wkrótce zmarł wskutek zakażenia krwi.

Anna Zbąska dalsze życie spędziła jako wdowa. W roku 1685 wydała poemat Transakcyja abo opisanie całego życia jednej sieroty. Na utwór składa się 77 - nazwanych tak - trenów o budowie stroficznej. Jest to poetycka autobiografia. Własne życie przedstawia autorka jako pasmo nieszczęść, określając się w podtytule jako "sierota", prześladowana przez los i mężczyzn.

Utwór o języku klarownym lecz kolokwialnym, w tonacji obfitej gawędy, rymowany niestarannie - nie ma zalet estetycznych. Jest natomiast bezcenny i rewelacyjny jako świadectwo osobiste, "pisarstwo tożsamości". Transakcyja jest tyleż wyznaniem własnych udręk, ile epickim obrazem obyczajów. Najcenniejsze są obserwacje psychologiczne, sięgające psychopatologii życia seksualnego (mąż, który woli onanizm od współżycia z niezaspokojoną żoną...). Plastyczne portrety mężów, zwłaszcza pierwszego (sadysty), czynią z poematu przykład barokowego psychologizmu.

Anna Stanisławska - tak zwykle, pod nazwiskiem panieńskim, określana w historii literatury - jest najwcześniejszą poetką polską, której tekst znamy. Późniejsze od niej poetki barokowe to Elżbieta Drużbacka, Antonina Niemiryczowa i Konstancja Benisławska.

[edytuj] Bibliografia

• Anna Stanisławska: Transakcyja abo opisanie całego życia jednej sieroty. Oprac. Ida Kotowa. Kraków 1935
• Anna Stanisławska: Transakcyja abo opisanie całego życia jednej sieroty. Oprac. Piotr Borek. Kraków 2003
• Pisarki polskie epok dawnych. Red.: Krystyna Stasiewicz. Olsztyn 1998
• Dariusz Rott: Kobieta z przemalowanego portretu. Opowieść o Annie Zbąskiej ze Stanisławskich i jej "Transakcyi". Katowice 2004