Beniowski

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy utworu literackiego. Zobacz też: Maurycy Beniowski - postać historyczna.

Beniowski – poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego, którego pięć pierwszych pieśni zostało wydane w 1841 roku, a pozostałe pisane w latach 1841 – 1846 nie zostały wydane za życia poety. Poemat miał być rozrachunkiem autora z Adamem Mickiewiczem i Kołem Sprawy Bożej, z członkami którego popadł w konflikt. Beniowski został przyjęty przez krytykę z oburzeniem, Słowackiego próbowano zmusić do odwołania zawartych w nim treści, przeproszenia Polski, a Stanisław Popelewski wyzwał go nawet na pojedynek. Bohater poematu Maurycy Beniowski to postać autentyczna (prawdziwe imiona: Maurycy August), Węgier lub Czech, autor pamiętników, opisujących jego bujne życie i liczne podróże. Romantycy traktowali go z szacunkiem, ponieważ sprzeciwiał się władzy i z powodów religijnych walczył z Rosją. Słowacki opisując Beniowskiego wyraźnie zmniejsza jego zasługi. Przedstawia go jako zwykłego szlachcica, który przez hazard stracił majątek, a przez grożące mu procesy sądowe musiał uciekać z kraju. Jest to celowym zabiegiem autora, ponieważ to nie Beniowski pełni w utworze nadrzędną rolę, ale dygresje.

Dygresje w Beniowskim – występują licznie, każda z nich zaczyna się apostrofą, skierowaną do tego, czego dotyczy, np.:

O melancholii – dygresja dotycząca melancholii, którą Słowacki uważa za chorobę narodową Polaków. Wini Mickiewicza za rozpowszechnianie jej w środowiskach emigracyjnych.
O Polsce – dygresja dotyczy aktualnej sytuacji w ojczyźnie. Słowacki ma nadzieję, że ojczyzna odrodzi się, dzięki pomocy papiestwa (ta koncepcja już była w Kordianie).
O Beniowskim – bohater, którego opisuje jest prostym szlachcicem, zachowuje się niejednokrotnie w sposób dość prymitywny, ma to służyć kpinie z modelu romantycznego kochanka
O własnej twórczości – nie rozumie krytyki Balladyny i nie zgadza się z nią.