Bitwa pod Naseby
Z Wikipedii
| Bitwa pod Naseby Wojna domowa w Anglii |
|||||||||||||||||
| Data | 14 czerwca 1645 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Naseby, hrabstwo Northamptonshire | ||||||||||||||||
| Wynik | druzgocące zwycięstwo sił Parlamentu | ||||||||||||||||
| Terytorium | Anglia | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Wojna domowa w Anglii |
|---|
|
Powick Bridge – Edgehill – Turnham Green – Hopton Heath – Adwalton Moor – Lansdowne – Roundway Down – Gainsborough – Newbury (I) – Winceby – Cropredy Bridge – Marston Moor – Newbury (II) – Taunton – Naseby – Langport – St. Fagans – Pembroke – Mauchline Muir – Maidstone – Preston – Rathmines – Dunbar – Wigan Lane – Worcester |
Bitwa pod Naseby miała miejsce 14 czerwca 1645 podczas angielskiej wojny domowej.
Bitwa pod Naseby była kluczową bitwą pierwszej angielskiej wojny domowej. Główna armia króla Karola I (11000 żołnierzy, w tym 7000 jazdy) została zniszczona przez wojska parlamentu dowodzone przez Thomasa Fairfaxa (14000 żołnierzy, w tym 7000 jazdy).
Spis treści |
[edytuj] Kampania
Na początku 1645, większość doradców króla Karola chciało zaatakować armię Parlamentu nowego typu (New Model Army) gdy ta jeszcze była formowana. Książę Rupert proponował zamiast tego marsz na północ, by odzyskać północną Anglię i połączyć się z silami Rojalistów w Szkocji, którymi dowodził James Montrose. Ten właśnie punkt widzenia został przyjęty, pomimo tego, że królewska armia będzie musiała być osłabiona przez odejście wojsk Goringa by utrzymać zachodni kraj i podtrzymać oblężenie Taunton. W międzyczasie, po nieudanej próbie odsieczy Taunton, parlamentarny Komitet Dwóch Królestw (Committee of Both Kingdoms) skierował Fairfaxa do oblężenia królewskiej stolicy z czasu tej wojny Oksfordu. Początkowo król Karol z zadowoleniem przywitał ten ruch, gdyż w ten sposób Fairfax nie będzie mógł wmieszać się w walkę na północy Anglii. Następnie w końcu maja uświadomiono go, że Oksford jest niedostatecznie zaopatrzony i nie będzie się długo bronił. By odciągnąć uwagę Fairfaxa, Rojaliści zaatakowali 31 maja garnizon Parlamentu w Leicester. Uczyniwszy tak, książę Rupert i królewska rada zmienili swą poprzednią decyzję i postanowili ruszyć na południe, by uratować Oksford. Strata Leicester rzeczywiście zaalarmowała Parlament, i Fairfax wobec zmienionej sytuacji dostał instrukcje, by stoczyć bitwę z głównymi siłami króla Karola I. Dnia 5 lipca wyruszył z Oksfordu. Jego czołowe oddziały starły się 12 czerwca z podjazdami Rojalistów koło Daventry, alarmując króla o swojej obecności. Fairfax był bardzo skłonny do bitwy. Z posiłkami przybył ponownie mianowany na generala lejtnanta (Lieutenant General) Oliver Cromwell, przyprowadziwszy ze sobą kawalerię. Armia nowego typu (New Model Army) ruszyła pośpiesznie za Rojalistami i późnym dniem Henry Ireton zaatakował wysunięte placówki nieprzyjaciela, położone 10 km na południe od armii Rojalistów. Król musiał teraz zgodzić się na bitwę, albo wycofać się, mając Fairfaxa na karku. Dnia 14 czerwca, popędzany przez Ruperta, podjął poprzedni kierunek.
[edytuj] Bitwa
Fairfax podciągnął swą armię na grzbiet milę na północ od Naseby, na prawym skrzydle kawaleria Iretona, na lewym kawaleria Cromwella oraz piechota (8 wielkich regimentów) pod wodzą Skippona w centrum. Naprzeciw Iretona Rojaliści mieli jazdę pod księciem Rupertem i jego bratem Maurycym, podczas gdy 1500 bitnych Północnych Koni pod Langdalem stanęło naprzeciw Cromwella. W centrum piechota Rojalistów zorganizowana została w trzy tzw. tercios (czworoboki piechoty na wzór hiszpański - pikinierzy w środku, otoczeni przez muszkieterów) dowodzone przez Lorda Astleya. Król dowodził małym odwodem piechoty i swoją gwardią konną (Lifeguard of Horse). Bitwa zaczęła się gdy dragoni Parlamentu pod wodzą pułkownika Okeya zajęli żywopłoty na prawym skrzydle Rojalistow. Otworzyli ogień i sprowokowali Ruperta do szarży. Większość regimentów jazdy Iretona zostało przełamanych i zmuszonych do ucieczki, niektóre zwiewając dotarły aż do Northampton. Rupert prowadził swoich żołnierzy do uporczywego pościgu za umykającym nieprzyjacielem, zostawiając w ten sposób niektórych żołnierzy Iretona z tyłu, tylko w tymczasowym nieporządku. Nastąpiło teraz generalne uderzenie całej piechoty Rojalistów. Początkowo centrum Rojalistów i lewe skrzydło posuwały się naprzód, podczas gdy skrzydło prawe wydawało się chwiać z powodu piechoty Parlamentu, znajdującej poza zasięgiem wzroku, za szczytem wznoszącego się grzbietu. Nagle piechota Parlamentu ruszyła na sam szczyt grzbietu i obie strony oddały salwę. Ponieważ centrum Parlamentu ulegało coraz potężniejszemu naciskowi starych, zaprawionych w bojach regimentów piechoty Rojalistów, Ireton poprowadził na pomoc pozostałość ze swojej jazdy. Został zrzucony z konia, raniony i wzięty do niewoli. W tym momencie cała linia piechoty Parlamentu zbliżała się do momentu prowadzącego do załamania i ucieczki, jednak zapobiegł temu generał piechoty (General of Foot) Philip Skippon, zagrzewając swe wojska do niezachwianego oporu. W międzyczasie na prawym skrzydle Parlamentu, kawaleria Cromwella, prawdopodobnie dowodzona przez Thomasa Fairfaxa stanęła naprzeciw kawalerii Rojalistów, nie wyrażającej chęci ani do szarży, ani do wsparcia swej piechoty z obawy przed zagrożeniem ze skrzydła. W końcu po godzinie, jazda Rojalistów ruszyła do szarży i wojska Cromwella ruszyły im naprzeciw. Żołnierze Langdale'a byli nie tylko oskrzydleni i słabsi liczebnie w stosunku 1:2, lecz do tego zmuszeni zostali do szarży w górę wzniesienia, pokrytego licznymi krzakami, które dodatkowo spowalniały impet. Po krótkim starciu zostali całkowicie rozgromieni. W odróżnieniu od Ruperta Cromwell wysłał w pościg za uciekającym wrogiem jedynie 2 regimenty, a swoje odwody zwrócił przeciwko centrum Rojalistów. Dragoni Oakeya i część jazdy Iretona także uderzyły z drugiego skrzydła. Słabsza liczebnie i otaczana ze skrzydeł piechota Rojalistów po desperackim oporze zmuszona została do odwrotu, zostawiając licznych zabitych i ranych. Jeden z regimentów, tzw. Niebieskie Płaszcze (Bluecoats) księcia Ruperta, stały niewzruszenie i opierały się zwycięskim siłom Parlamentu, musiał jednak paść przed ogromną przewagą liczebną nieprzyjaciela. Król, patrząc jak ginie tak wspaniały regiment piechoty, nie mógł wytrzymać i usiłował poprowadzić swą gwardię (Lifeguard of Horse) na ratunek, jednak został powstrzymany przed tym szalonym czynem przez szkockiego hrabiego Carnwatha. Kawaleria Ruperta galopowała przez 2 mile aż dotarła do taborów wojsk Parlamentu, bronionych jedynie przez niewielki oddział. Gdy Rupert wraz ze swoją kawalerią wrócił na pole bitwy, było już za późno na uratowanie armii Rojalistów. Co prawda wojska Rojalistów w odległości mili od swych początkowych pozycji zdołały się częściowo przegrupować, nie odważyły się ponownie zaatakować. Gdy Fairfax przegrupował swe siły i ruszył do natarcia, armia Rojalistów uszła z pola bitwy. Siły Fairfaxa ścigały Rojalistów do Leicester, próbując ostatecznie zniszczyć ich armię jako liczącą się siłę bojową. Znaczna część żołnierzy Rojalistów pomyliła drogę do Leicester i dotarła do podworza kościelnego, skąd nie było już drogi ucieczki. Wszyscy zostali wybici. Wojska Parlamentu zamordowały 100 kobiet obozowych tylko dlatego, że uważano je za Irlandki, choć podobno były Walijkami, których język pomylono z Irlandzkim.
[edytuj] Po bitwie
18 maja Fairfax odzyskał Leicester. Siły wojskowe Rojalistów zostały kompletnie rozgromione (około 1000 żołnierzy poległo, 5000 dostało się do niewoli). Król stracił swoje zaprawione w bojach regimenty piechoty (a z nimi 500 oficerów), całą swoją artylerię i dużą ilość wszelkiego typu sprzętu i uzbrojenia. Nie był zdolny do podjęcia walki bez zastąpienia utraconych sił nowymi zaciągami. Ale nowe zaciągi nie mogły osiągnąć poziomu wyszkolenia starych weteranów, których stracił pod Naseby.
Po bitwie pod Naseby wojna trwała jeszcze przez rok i zakończyła się zwycięstwem Parlamentu.
[edytuj] Literatura
- Naseby 1645: The Campaign and the Battle by Peter Young ISBN 0-7126-0489-8
- Mark Stoyle, Soldiers and Strangers. An Ethnic History of the English Civil War, Yale: Yale University Press, 2005, ISBN 0-300-10700-5
- Battles and Generals of the Civil War, H.C.B. Rogers, Seeley Service & Co.
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
