Czarna skrzynka

Z Wikipedii

Dave Warren - wynalazca czarnej skrzynki z jej prototypem

Czarna skrzynka

Czarna skrzynka, rejestrator danych lotu (ang.: Flight Data Recorder, FDR, niem.: Flugschreiber) to urządzenie rejestrujące parametry lotu samolotu. Zapis ten wykorzystywany jest w celu ustalenia przyczyn i przebiegu nienormalnego zachowania samolotu (w szczególności po katastrofie – do badania jej przyczyn).

Czarne skrzynki konstruuje się tak, by były zdolne przetrwać katastrofę. Aktualnie skrzynka powinna przetrwać przeciążenia rzędu 3400 g (33 km/s²), przez czas 6,5 ms. Zwykle na pokładzie samolotu zainstalowane są: rejestrator danych lotu i rejestrator rozmów w kokpicie (ang.: Cockpit Voice Recorder, CVR), umieszczone w przeciwleglych krańcach kadłuba (CVR w okolicy nosa i FDR w ogonie). Starsze czarne skrzynki zapisywały parametry lotu w postaci rowka żłobionego w przesuwającej się taśmie aluminiowej. Większość dzisiejszych czarnych skrzynek to zapętlona taśma magnetyczna. Najnowsze konstrukcje zapisują dane w pamięci w układach scalonych (brak zawodnych części mechanicznych). Dzisiejsze czarne skrzynki zapisują od 300 nawet do ponad 1000 różnych parametrów.

Wbrew nazwie czarna skrzynka nie jest wcale czarna. Jej obudowa jest pomalowana jaskrawo-pomarańczową farbą, aby łatwiej było ją odszukać wśród szczątków samolotu.

Miejsce katastrofy (ang. crash site) zwykle bada specjalna komisja złożona z przedstawicieli linii lotniczych, których samolot uległ wypadkowi, przedstawicieli służb ratowniczych i innych (np. gdy zachodzi podejrzenie, że katastrofa jest wynikiem przestępstwa). Znalezione czarne skrzynki są zabezpieczane a następnie komisyjnie otwierane. Odczytane dane wraz z zapisem rejestratora rozmów w kokpicie pomagają ustalić przyczyny i przebieg katastrofy. Badająca wypadek komisja przedstawia raport, który opisuje przebieg zdarzeń, podaje przyczyny, wskazuje ewentualnych winnych oraz wskazuje jakie należy przedsięwziąć działania aby danego typu katastrofa się nie powtórzyła.

Większość samolotów latających w Polsce posiada czarne skrzynki produkcji ATM.

Dzisiejsze czarne skrzynki czyli FDR to zestaw urządzeń których parametry są określone odpowiednimi przepisami np. dla statków powietrznych w UE stosuje się EASA PART 23, 25 i 29. Przepisy te określają jakie parametry, z jaką dokładnością i częstotliwością oraz przez jaki czas muszą być rejestrowane dla danego typu statku powietrznego w zależności od jego zastosowania.

Dzisiejszy FDR składa się z: szergu źródeł informacji którymi są czujniki i inne urządzenia pokładowe; bloku zbierania i porządkowania informacji zwanego Digital Flight Data Acquisition Unit (DFDAU) a po polsku szyfratorem; urządzenia zapisującego informację zwanego Digital Flight Data Recorder (DFDAU), po polsku nazywanego zwykle Rejestrator Katastroficzny.

W skład FDR coraz częściej wchodzi również rejestrator eksploatacyjny czy też szybkiego dostępu zwany Quick Access Recorder (QAR) lub w wersji z pamięcią półprzewodnikową Solid State QAR (SSQAR). Warto dodać, że pierwszy na świecie SSQAR skonstruowano w 1987 w Polsce w firmie TTM (znanej dziś jako ATM) i w latach 1988-90 zainstalowano go na wszystkich samolotach PLL LOT, a następnie Czech Airlines. Ciekawostka: jego specjalnie przystosowana wersja pracuje w wagonach warszawskiego Metra.