Dekapol

Z Wikipedii

Dekapol (od greckiego słowa déka, co oznacza dziesięć, i pólis, miasto) czyli dziesięciogród, to związek lub liga dziesięciu miast. Nazwa ta odnosiła się też do obszaru, na którym leżała większość z tych miast.

Po podboju Syrii i Palestyny przez Aleksandra Wielkiego (około roku 332 p.n.e.) powstały tam kolonie greckie, w których najwidoczniej osiedlili się weterani z armii Aleksandra, a potem imigranci mówiący po grecku. Kolonie te często zakładano na terenie dawnych miast żydowskich, ale niekiedy też w nowych miejscach, zwłaszcza na wschód od Jordanu. Za panowania syryjskich Seleucydów i greckich Ptolemeuszów przeżywały one rozkwit, lecz powstanie państwa żydowskiego pod rządami Machabeuszów (po roku 168 p.n.e.) poważnie zagroziło ich względnej niezależności. Choć mieszkało w nich wielu żydów, stanowiły ośrodki greckiej kultury i administracji, co było całkowicie sprzeczne z celami Machabeuszów. Kiedy w roku 63 p.n.e. Pompejusz Wielki podbił i zreorganizował Palestynę, te hellenistyczne miasta znalazły się pod ochroną Rzymian i zyskały uprzywilejowaną pozycję. Wprawdzie podlegały Rzymowi oraz władcom prowincji Syrii, a także musiały płacić podatki i posyłać mężczyzn do służby wojskowej, ale mogły bić własną monetę i zachowały znaczną autonomię.

[edytuj] Miasta

Prawdopodobnie między podbojem Pompejusza a śmiercią Heroda Wielkiego dziesięć z tych hellenistycznych miast utworzyło luźny związek znany jako Dekapol. Chodziło pewnie o nawiązanie bliskich stosunków handlowych oraz obronę przed antyhellenistycznymi ruchami z Palestyny lub agresywnymi koczowniczymi plemionami z pustynnych regionów położonych dalej na wschód. Określenie Dekapol po raz pierwszy pojawia się w Chrześcijańskich Pismach Greckich w Ewangelii Mateusza 4:25 i Ewangelii Marka 5:20; 7:31 oraz w dziełach Józefa Flawiusza i Pliniusza Starszego (wszystkie z I wiek n.e.). Chociaż Pliniusz przyznaje, że istniały na ten temat różne opinie, to jednak sam do dziesięciu pierwotnych miast zalicza (wg Historia naturalis, V, XVI, 74):

• Damaszek
• Filadelfię (starożytna Rabba, dzisiejszy Amman)
• Rafanę
• Scytopolis (Bet-Szean)
• Gadarę
• Hippos
• Dion (miasto)
• Pellę
• Gerazę (dzisiejszy Dżarasz)
• Kanatę

Spośród nich tylko Scytopolis leżało na zachód od Jordanu; ze względu na strategiczne położenie doliny Ezdrelon miasto to stanowiło ważny łącznik z wybrzeżem Morza Śródziemnego i jego portami. Damaszek w Syrii, daleko na północy, wszedł w skład tego związku jako znaczący ośrodek handlu. Najbardziej wysunięta na południe była Filadelfia; leżała zaledwie 40 km na północny wschód od północnego krańca Morza Martwego. Pozostałe zaś miasta znajdowały się na terenie żyznego Gileadu lub sąsiedniego Baszanu. Większość z nich była położona przy głównych drogach tego regionu albo w ich pobliżu.

W II wieku n.e. Ptolemeusz zaliczył do Dekapolu 18 miast, co może wskazywać, że nazwy tej zaczęto używać w szerszym znaczeniu lub że zmieniła się liczba miast należących do tego związku. Niektórzy uczeni wśród pierwotnej dziesiątki zamiast Rafany wymieniają Ablię, wspomnianą przez Ptolemeusza. Wydaje się jednak, że region Dekapolu nie miał ściśle określonych granic i że władza tych miast nie rozciągała się na całe terytorium pomiędzy nimi, lecz tylko na okolice leżące w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Chociaż inne miasta w Palestynie również ulegały hellenistycznym wpływom, najbardziej było to widoczne w miastach Dekapolu. Uważa się, że do ich największego rozkwitu doszło w II wieku n.e.; w następnym stuleciu związek ten zaczął się rozpadać. O silnych wpływach greckich oraz panującym w Dekapolu dobrobycie świadczą imponujące ruiny teatrów, amfiteatrów, świątyń, łaźni, akweduktów oraz innych budowli w dzisiejszym Dżaraszu, a także innych miastach tego regionu.