Duża Synagoga w Łęcznej

Z Wikipedii


Duża Synagoga w Łęcznej

Data budowy	1648
Data zniszczenia	1846, 1881, II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Budulec	murowana
Obecnie	Muzeum Judaistyczne
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Synagoga

Duża Synagoga w Łecznej - synagoga znajdująca się w Łęcznej, przy ulicy Bożniczej 19. Jest obecnie jedną z najlepiej zachowanych synagog w województwie lubelskim.

[edytuj] Historia

Synagoga została zbudowana w 1648 roku, za zgodą udzieloną przez ówczesnego biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego i właścicielki miasta Katarzyny z Firlejów Noskowskiej. W 1846 roku synagogę strawił pożar, po którym została gruntownie wyremontowana i rozbudowana o babiniec. W 1881 roku ponownie spłonęła. Podczas II wojna światowa hitlerowcy zdewastowali synagogę i urządzili w niej magazyny.

Po zakończeniu wojny budynek synagogi przez wiele lat stał opuszczony i stopniowo popadał w ruinę. W międzyczasie okoliczna ludność wyniosła z synagogi co się dało, rozebrano podłogę oraz zniszczono drzwi i okna. W 1952 roku władze miejskie, za zgodą Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Lublinie podjęły decyzję o rozbiórce synagogi. Wkrótce jednak wobec braku pieniędzy zmieniono decyzję. W 1953 roku rozpoczęto remont, który trwał do 1964 roku.

W trakcie tych prac m.in. zastąpiono kasetonowe sklepienie głównej sali modlitewnej stropem żelbetonowym. Po zakończeniu remontu, w 1966 roku synagoga została przeznaczona do potrzeb Muzeum Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Judaistyczne.

W latach 1991-1992 remontowi poddano dach oraz zmieniono jego pokrycie i dokonano rozbiórki części szkarpy w narożniku północno-zachodnim. W 1993 roku poddano renowacji kolumny bimy. W 1994 roku odsłonięto, zakonserwowane polichromie na bimie i Aron ha-kodesz. W 1996 roku zrekonstruowano podium przy arce.

W głównej sali modlitewnej znajduje się stała ekspozycja unikalnych judaiców, sprzętu liturgicznego, lichtarzy, chanukij, naczyń na etrog i seder, przedmiotów codziennego użytku, butelek po żydowskim alkoholu, wizytówek, zaproszeń i innych. Wielkim unikatem jest zachowany strój żydowski kobiety z Ostrowca Świętokrzyskiego.

Na ścianie synagogi znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona 1046 Żydom, którzy zgineli z rąk hitlerowców w latach 1940-1942, na skarpie obok synagogi. Obok synagogi znajduje się również małe lapidarium z macewami ze zdobieniami i inskrypcjami w języku hebrajskim.

[edytuj] Architektura

Murowany z kamienia wapiennego i częściowo cegły budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 9,5 na 15 metrów, w stylu renesansowym. Liczne przebudowy nadały częściowo zewnętrznemu wystrojowi synagogi charakter barokowy. Mury budynku mają grubość do 2,4 metra i są wsparte we wschodnich narożach trzema szkarpami.

Elewacja zewnętrzna południowa i północna trójosiowa, wschodnia dwuosiowa. W głębokich wnękach arkadowych znajdują półkoliście zakończone okna. Całość przykryta jest łamanym dachem krytym gontem.

Wewnątrz, na środku głównej sali modlitewnej zachowała się unikalna w skali kraju, dwukondygnacyjna, bogato dekorowana późnorenesansowymi sztukateriami i polichormiami bima, której cztery narożne toskańskie kolumny podpierają sklepienie sali.

Na wschodniej ścianie zachował się rzeźbiony dwukondygnacyjny i dwukolumnowy Aron ha-kodesz, ze stiukową dekoracją z połowy XVII wieku, wykonaną w stylu późnorenesanowym. Obecnie jest zasłonięty, bogatohaftowanym parochetem.

Ściany sali głównej są obecnie pomalowane na biało, jednakże oryginalnie były pokryte polichromiami. W schowku znajduje się rytualna umywalnia do oczyszczania rąk. Na ścianie zachodniej znajduje się sześć, małych, częściowo przymurowanych, okien, zamkniętych łukiem odcinkowym, które pozwalały kobietom spoglądać na przebieg nabożeństwa z babińca.

Dawna dobudówka, w której mieścił się pierwotnie babiniec i przedsionek został po zakończeniu II wojny światowej rozebrany i odbudowany w lekko uproszczonej formie. Obecnie nie wykazuje wartości zabytkowej.