Dzielnica VII Zwierzyniec

Z Wikipedii

Dzielnica VII Zwierzyniec – dzielnica, jednostka pomocnicza gminy miejskiej Kraków. Obejmuje swoim obszarem dawne wsie (idąc od wsch.): Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec, Przegorzały, Wola Justowska, Chełm, Olszanica, Zakamycze i na południe od nich Bielany.

[edytuj] Historia

Pierwsze na Zwierzyńcu udokumentowane ślady prymitywnej "osady" ludzkiej (Homo sapiens) sprzed około 25 tys. lat (kultura wschodniograwecka). Ok. 6 tys. lat temu przybyli tu pierwsi neolityczni osadnicy – pasterze i rolnicy. Ostatecznie obszar ten odziedziczyło zachodniosłowiańskie plemię Wiślan w drugiej połowie pierwszego tys. naszej ery. Legenda "panońska" mówi, że tu miała początek chrystianizacja Polski.

W roku 1148 został konsekrowany nowy kościół Najświętszego Salwatora. Badania archeologiczne wskazują, że stanął on na starszych budowlach o charakterze sakralnym. Zaraz też powstały kamienne zabudowania kościelne, z których romański portal pozostał do dziś. Od czasu uposażenia klasztoru wsią Zwierzyniec, jego historia jest ściśle związana z konwentem norbertańskim. Od zarania dziejów losy mieszkańców Zwierzyńca wyznaczały klęski żywiołowe, wśród których wylewy Wisły zajmowały pierwsze miejsce w dziele zniszczenia. W XIIIw. Niemało spustoszeń dokonali Tatarzy, których trzy najazdy zostały udokumentowane: w 1241, 1259, 1287 roku. Splądrowali wtedy Zwierzyniec i spalili klasztor.

Pochodzenie samej nazwy Zwierzyniec zazwyczaj wiąże się ze służebną funkcją terenów myśliwskich dla dworu książęcego. Brak jednak bezpośrednich dowodów na istnienie wydzielonych tutaj miejsc do polowań. Najstarszy zapis łaciński (Sverincia lub Zwerincia) pochodzi z XIIIw., natomiast polski zapis: Zwierzyniec znamy dopiero z 1422 r. Pochodną nazwą jest Półwsie Zwierzynieckie, które założyła poprzez podział Zwierzyńca przeorysza Stredka w 1327 roku. Granicą była Młynówka. Miasto Kraków z przeoryszą Klarą dokonało zamiany tzw. kamienicy Klimka z Bodzanowa przy ul. Floriańskiej, za którą Norbertanki oddawały rozległe pastwiska. Niebawem po transakcji kamienica się spaliła, a luki w umowie stworzyły możliwość do długich targów o uregulowanie strat. Efektem niekończących się sporów i procesów sądowych było pozostawienie bez zabudowy owych pastwisk, których część dzisiaj określamy jako krakowskie Błonia.

Na Zwierzyńcu i Półwsiu wielokrotnie wybuchały pożary, których ofiarą 25 kwietnia 1527 roku padły także zabudowania klasztorne. Na wieść o zbliżających się wojskach arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, który chciał zająć Kraków przed swoim konkurentem Zygmuntem III Wazą, zwolennik tego ostatniego, Jan Zamoyski dla uniemożliwienia Austriakom oparcia w budynkach na przedmieściach, kazał spalić m.in. cały Zwierzyniec i Półwsie. Wylewy Wisły powtarzały się jeszcze częściej niż pożary. W 1593 roku woda zalała całe Półwsie i niżej położone domy na Zwierzyńcu.

W 1591 r. ksienią Norbertanek została Dorota Kącka. Przez 52 lata była wybitną animatorką życia religijnego w klasztorze i sarmacką opiekunką majątków konwentu, czym doprowadziła do rozkwitu Zwierzyńca. W XVII w. Powstał na Srebrnej Górze kościół i erem O.O. Kamedułów. Zostali uposażeni przez Lubomirskiego wsią Bielany. Powodzenie Bielan i Zwierzyńca przerwała klęska morowego powietrza w 1652 r. Niepowodzeń dopełnił potop Szwedzki w 1655 r. Między 1700-21 wojna północna znowu spowodowała plądrowanie Zwierzyńca przez bandytów. Nieszczęść dopełniła klęska cholery w 1907 roku. W okresie rozbiorów w latach 70. Kościuszko na Półwsiu usypał fortyfikacje,. W 1821-23 r. krakowianie usypali mu ku pamięci kopiec wysokości 34m.

Likwidacja Wolnego Miasta i włączenie Krakowa do Galicji zaznaczyły się wprowadzeniem dużych zmian na Zwierzyńcu. Począwszy od 1849 r. wybudowano olbrzymią fortecę wokół Kopca Kościuszki i prowadzącą do niej grzbietową drogę strategiczną (obecne Aleja Waszyngtona), nieco mniejsze forty w rejonie Chełmu, Bielan (obecne obserwatorium astronomiczne) i Olszanicy oraz kilkanaście innych obiektów przy ul. Ks. Józefa, Królowej Jadwigi i Lesie Wolskim. Wykonano też zespoły szańców redutowych na początku Wzgórza Salwatorskiego. W roku 1887 powstał nasyp fortecznej kolei rokadowej (Al. Krasińskiego) i Most Dębnicki. Gdy w 1903 r. kolejna wielka powódź spustoszyła Półwsie Zwierzynieckie i najbliższe sąsiedztwo Błoń, władze galicyjskie i miejskie podjęły decyzję o regulacji Wisły miedzy klasztorem zwierzynieckim a Wawelem oraz o konieczności włączenia gmin podmiejskich do Krakowa. Zwierzyniec został przyłączony do Krakowa w 1910 r. co znacznie zmieniło jego ludność, obok typowych da dawnych czasów rolników, flisaków i podmiejskich murarzy, pojawiła się w coraz wyższej liczbie najwyższej klasy inteligencja. 20-lecie międzywojenne to dla całej Polski, jak i Zwierzyńca czas odbudowy. Dawne austriackie koszary i ujeżdżalnie koni zostały zajęte przez polski 5. Dywizjon Artylerii Konnej, rozwinęły działalność chóry parafialne. Na polanie Sowiniec w Lesie Wolskim usypano Kopiec Niepodległości im. Józefa Piłsudskiego.

Okupacja hitlerowska zaznaczyła się różnorakimi formami represji na Zwierzyńcu, Półwsiu Zwierzynieckim i Woli Justowskiej. Do najbardziej drastycznych należała pacyfikacja w 1943 r., w wyniku której rozstrzelano wielu podejrzanych o działalność konspiracyjną. Opór przybierał różnorakie formy, a do zorganizowanych należała działalność Zwierzynieckich Klubów Sportowych. Po drugiej wojnie światowej Zwierzyniec i Półwsie wtopiły się znacznie bardziej w obręb miasta, napłynęli nowi mieszkańcy. Osobowości takich proboszczów zwierzynieckich, jak ks. Kanonika Władysława Długosza, ks. Dra Mariana Jakubca i ks. infułata Jerzego Bryły wywierają wpływ nie tylko na życie religijne, ale i kulturalne na starym Zwierzyńcu i Półwsiu.

[edytuj] Kultura

Ważnym elementem kultury zwierzynieckiej są Błonia. Są tu również zabytki kulturowe, jedne z najstarszych w mieście: XII-wieczny kościół Najświętszego Salwatora na wzgórzu św. Bronisławy, stary cmentarz salwatorski, gdzie spoczywają liczni przedstawiciele naszej kultury, klasztor SS. Norbertanek, przytulony do kościoła parafialnego św. Jana Chrzciciela. Na Zwierzyńcu odbywa się wiele tradycyjnych obrzędów. Tradycyjny Lajkonik stąd zaczyna swoje harce, ku radości dzieciaków którym ks.proboszcz obowiązkowo sypie z okna plebani cukierki. W mroźne lutowe wieczory, tylko tu na Salwatorze widać ludzi idących z kościółka z zapalonymi świecami. Na dziedzińcu kościelnym w Wielkanoc, gdy jest pogoda, stoją w wielkim kole stoły, a na nich koszyczki ze "święconym". Jest też specyficzny dla Krakowa odpustowy, drugi Dzień Wielkanocy tzw. Emaus. Zwierzyniec od dawna był skupiskiem inteligencji i artystów. Mieszkali tu Jacek Malczewski, Wlastymil Hoffman, Adam Bunsch, Jerzy Potrzebowski, Karol Hubert Rostworowski,

[edytuj] Dane ogólne

Do roku 1991 Miasto Kraków podzielone było na 4 dzielnice: Śródmieście, Krowodrzę, Podgórze i Nową Hutę. Do dnia dzisiejszego niektóre instytucje i służby publiczne posługują się tym podziałem. Uchwałą Rady Miasta z dn.27.03.1991 r. dokonano podziału miasta na 18 dzielnic. I tak w skład Śródmieścia weszły dzielnice I-III, Krowodrzy IV-VII, Podgórza VIII-XVIII i Nowej Huty XIV-XVIII.

Dzielnica VII – Zwierzyniec posiada powierzchnię 28,4 km² r rozciąga się na obszarze ograniczonym od wschodu Al. Krasińskiego, od południa rzeką Wisłą, od zachodu granicą miasta i od północy Al. 3 Maja, ul. Piastowską i korytem rzeki Rudawy.

Sąsiaduje z dzielnicami:

I – Stare Miasto
V – Łobzów
VI – Bronowice
VIII – Dębniki

W 1988 r. ludność wynosiła 18 130 osób, w tym 8067 mężczyzn i 10063 kobiet, co daje 125 kobiet na 100 mężczyzn.

[edytuj] Klub sportowy Juvenia

Rzemieślniczy Klub Sportowy Juvenia Kraków powstał 8 grudnia 1906 roku w ramach Związku Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej, powołanego przez ks. Mieczysława Kuznowicza. W 1911 roku na krakowskich Błoniach oddany do użytku został stadion piłkarski nazwany Parkiem Sportowym "Juvenia". Podczas okupacji hitlerowskiej klub posiadał silną sekcję piłki nożnej, organizował konspiracyjne mistrzostwa Krakowa w tej dyscyplinie. Po 1945 roku klub prowadził sekcje m.in.: piłki nożnej, pływania, boksu, szachów, sportów motorowych, podnoszenia ciężarów, siatkówki, koszykówki i rugby. Do największych sukcesów w historii Juvenii należą tytuły Mistrza Polski w szachach (A. Tarnowski) oraz sportach motorowych (bracia Koprowscy). Obecnie klub mieści się na krakowskich Błoniach, w sąsiedztwie Zwierzynieckiego Klubu Sportowego, a pomiędzy stadionami Cracovii i Wisły Kraków. Posiada sekcję rugby i piłki nożnej juniorów. W 2006 r. Juvenia Kraków obchodzi złoty jubileusz 100-lecia istnienia.