Efekt uboczny
Z Wikipedii
Efekt uboczny, skutek uboczny, działanie niepożądane - jest to dodatkowy, inny od oczekiwanego, efekt działania medycznego, głównie terapii. Większość działań ubocznych jest niepożądanych, a nawet niebezpiecznych.
Działania niepożądane leków są bardzo różne i zależą od wielu czynników. W zasadzie nie istnieją leki całkowicie pozbawione tego typu działań. O przydatności leku w terapii konkretnego schorzenia decyduje bilans korzyści i strat wywoływanych przez ten lek. Istnienie działań niepożądanych leków jest jednym z głównych motorów przemysłu farmaceutycznego, napędzającym go do opracowywania nowych specyfików.
Spis treści |
[edytuj] Klasyfikacja kliniczna działań niepożądanych
[edytuj] Typ A
Działania uboczne, które można przewidzieć – wynikają z mechanizmu działania farmakologicznego. Ich nasilenie zależy od zastosowanej dawki. Ustępują po zmniejszeniu dawki lub odstawieniu leku. Przykłady:
- Kaszel po lekach obniżających ciśnienie krwi z grupy I-ACE
- krwawienia po przedawkowaniu leków przeciwzakrzepowych
Do działań niepożądanych z grupy A zalicza się także działania wynikające z interakcji leków, które da się przewidzeć, np. efekty uboczne spowodowane zwiększeniem się steżenia jakiegoś leku w surowicy, na skutek jego wypierania z połączeń z białkami przez zastosowaną jednocześnie Aspirynę. Działania tego typu stanowią ok. 70-80% wszystkich obserwowanych działań ubocznych leków.
[edytuj] Typ B
Działania uboczne nieprzewidywalne, niezależne od podanej dawki leku. Działania te nie wynikają z mechanizmy działania farmakologicznego. Często są wynikiem reakcji immunologicznej (uczulenia) na lek. Przykłady:
- uszkodzenia szpiku kostnego po zastosowaniu chloramfenikolu
- zespół Stevesna-Johnsona po sulfonamidach
Działania tego typu stanowią ok 20% wszystkich obserwowanych działań niepożądanych leków i często są przyczyną wycofania leku z obrotu, lub ograniczeń w jego stosowaniu.
[edytuj] Typ C
Działania uboczne występujące po długotrwałym stosowaniu leku (najczęściej w terapii chorób przewlekłych). Mechanizm ich powstawania najczęściej jest znany i wynika z właściwości farmakologicznych leku. Przykłady:
- uszkodzenie wątroby po przewlekłym stosowaniu paracetamolu
- choroba wrzodowa po przewlekłym stosowaniu NLPZ-tów
[edytuj] Typ D
Działania uboczne pojawiające się po długim czasie od zastosowania leku, niezależnie od tego jak długo stosowany był sam lek. Przykłady:
[edytuj] Typ E
Działanie niepożądane występujące po nagłym odstawieniu leku. Zykle jest to po prostu zaostrzenie choroby, następujące po zaniechaniu terapii. Leki wykazujące działania niepożądane typu E powodują zwiększenie (zaostrzenie) objawów choroby po odstawieniu leku ponad poziom na którym te objawy by były, gdyby leku w ogóle nie zastosowano. Przykłady:
- zwiększenie poziomu gastryny prowadzące do wyrzutu kwasu solnego w żołądku po odstawieniu antagonistów receptorów H2 w żołądku (leków hamujących wydzielanie kwasu solnego)
Tego typu działaniom niepożądanym leków łatwo zapobiec – wystarczy odstawiać leki powoli, stopniowo zmniejszając dawkę.
