Endre Ady
Z Wikipedii
Endre Ady de Diósad (ur. 22 listopada 1877 w Érmindszent, zm. 27 stycznia 1919 w Budapeszcie) – jeden z bardziej znaczących węgierskich poetów, nie tylko poezji XX w. lecz w ogóle, to jemu można zawdzięczać odrodzenie poezji w literaturze tego kraju.
Ady pochodził z dobrej, siedmiogrodzkiej rodziny i był starszym z dwojga rodzeństwa. Po ukończeniu ewangelickiego gimnazjum w Zilah, kontynuował edukację na uniwersytecie w Debreczynie. Po skończeniu studiów rozpoczął pracę jako dziennikarz, publikując jednocześnie swój debiutowy poemat "Versek" (1899). Krótko potem przeniósł się do Nagyváradu, gdzie poznał swą kochankę Adél Brüll (zamężną kobietę, którą nazywał w swych wierszach Léda). Wspólnie z nią odbył podróż do Paryża, poznając tam najnowsze prądy europejskiej literatury. Po powrocie na Węgry Ady rozpoczął pracę dla czasopisma Budapest Napló, w którym opublikował ponad 500 artykułów i wierszy. W tym okresie rozpoczął również swą działalność polityczną wstępując do radykalnej grupy o nazwie Huszadik Század (Dwudziesty Wiek). Literacko zaś, będąc ciągle jeszcze pod wrażeniem literatury paryskiej, stworzył nowy styl literacki, zwany Krytycznym Patriotyzmem. W swych wierszach starał się ujawnić społeczne problemy Węgier, starając się zainicjować niezbędne jego zdaniem przemiany. Po opublikowaniu tomików poezji Új versek (1906) i Vér és arany (1907) musiał, ze względu na spowodowane nimi wzburzenie, zakończyć pracę dla Budapest Napló i udał się ponownie do Paryża. Po powrocie założył w 1908 r. koło literackie A Holnap (Poranek) w Nagyváradzie i rozpoczął współpracę z literackim czasopismem Nyugat (Zachód), z którym był związany do końca życia, od 1912 został nawet jego wydawcą. Z powodu swej politycznej (niepatriotycznej) postawy oraz ze względu na podejmowaną tematykę erotyczną Ady był częstokroć krytykowany i atakowany, co jednak przysporzyło mu zainteresowania i uznania wśród młodych twórców literatury, dla których był on wyznacznikiem nowego kierunku. Po zachorowaniu na syfilis aktywność literacka Adyego znacznie zmalała, nie omieszkał jednak po wybuchu I wojny światowej krytykować rosnącego węgierskiego nacjonalizmu.
Liryka Endre Adyego pozostawała pod silnym wpływem francuskiego symbolizmu (Charles Baudelaire i Paul Verlaine). W jego utworach można wyraźnie ujrzeć dekadenckiego ducha, schyłkowość monarchii i chęć politycznej odnowy i zakończenia niesprawiedliwości społecznej.
[edytuj] Dzieła
- Versek (Wiersze), 1899
- Még egyszer (Jeszcze raz), 1903
- Új versek (Nowe wiersze), 1906
- Vér és arany (Krew i złoto), 1907
- Az Illés szekerén (Na wozie Elias`a), 1909
- Szeretném, ha szeretnének (Kochać, by być kochanym), 1910
- A Minden Titkok versei (Wiersze o tajemnicach), 1911
- A menekülő Élet (Uciekające życie), 1912
- A magunk szerelme (Nasza miłość), 1913
- Ki látott engem? (Kto mnie widział?), 1914
- A halottak élén (Polowanie na śmierć), 1918
