Faust (dramat)
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: ortografia, sekcja "Treść". Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Faust – dramat Johanna Wolfganga von Goethego w dwóch częściach, napisany w latach 1773-1832 wydany w całości w 1833r. już po śmierci autora. Obszerny, zawiera blisko 12000 wersów (z tego względu uważany za dramat niesceniczny). Jest uważany za najwybitniejsze dzieło Goethego i syntezę jego poglądów. Tematem utworu jest zakład uczonego doktora Fausta z Mefistofelesem o duszę doktora, który ma ją oddać diabłu, gdy zasmakuje pełni szczęścia i wypowie słowa "trwaj chwilo, jesteś piękna".
[edytuj] Pierwowzór bohatera
Pierwowzorem postaci Fausta był Johann Georg Faust (ok. 1480 – 1540), niemiecki alchemik, astrolog i wędrowny naukowiec, autor traktatu alchemicznego Zmuszenie piekła. Jego czarna legenda narodziła się w 1587r. po wydaniu książki Geschichte von Dr. Johann Fausten, dem weitteschreyten Zauberer und Schwarzkünstler (Historia doktora Johanna Fausta, słynnego czarnoksiężnika i mistrza czarnej magii), w której został przedstawiony jako bezbożnik, który podpisał z Mefistofelesem pakt, aby posiąść kobietę, ale diabeł skręcił mu kark i zabrał jego duszę do piekła. Od tego czasu Faust stał się symbolem człowieka, który zawiera pakt z szatanem, aby poznać tajemnicę istnienia, co zainspirowało wielu twórców.
Na kształt postaci Fausta wpłynęła także w ogromnym stopniu postać renesansowego maga Henryka Korneliusza Agryppy. Faust jest nazywany przez Małgorzatę Henrykiem.
Pierwszym dziełem literackim o Fauście, był dramat Christophera Marlowe'a – Tragiczna historia doktora Fausta.
[edytuj] Prace nad Faustem
Prace na Faustem Goethe rozpoczął w latach 1773-1774 do czego zainspirowała go m. in. wizyta w słynnej piwnicy Auerbacha (która pojawia się w pierwszej części dramatu). Ta wersja dramatu jest znana jako tzw. Prafaust (Urfaust). Pod wpływem Fryderyka Schillera ok. 1794r. powrócił do tematu i zajął się dokończeniem części pierwszej. Z tego czasu pochodzi m. in. wiersz Przypisanie, Prolog w teatrze i Prolog w niebie. Cała cześć pierwsza ukazała się drukiem w 1808. Około roku 1829, pisarz zaczął tworzyć część drugą, którą tworzył do końca życia. Goethe zapieczętował rękopis drugiej części, który miał zgodnie z jego wolą ukazać się dopiero po jego śmierci. Ostatecznie cały dramat został wydany drukiem w 1833r.
[edytuj] Treść
Przypisanie- Stary poeta zwraca się tu do cieni i mar swoich przyjaciół i ukochanych. Jest to jakoby dedykacja Goethego, który wspomina tu lata swojej młodości.
Prolog w teatrze – Tuż przed przedstawieniem na jarmarku rozmawiają ze sobą Dyrektor, Poeta i Komik. Dyrektor nie jest zdecydowany jaki rodzaj sztuki chciałby wystawić. Poeta chce dzieł podniosłych, które wzruszałby publiczność, natomiast Komik uważa, że sztuka powinna bawić. Ostatecznie Dyrektor decyduje się na wystawienie prostej sztuki dla mas, którą mają stworzyć wspólnie Poeta i Komik.
Prolog w niebie – Ta scena otwiera akcje dramatu. Goethe stworzył ją wzorując się na podobnej scenie z Księgi Hioba. Do Boga przybywa Mefistofeles, który zdaje mu relację ze swego pobytu na Ziemi. Bóg pyta go, czy zna Fausta, którego nazywa swoim sługą. Mefistofeles drwi z Boga uważając, że Faust wcale nie służy Bogu i nie zależy mu na tym. Zakłada się z Bogiem o duszę Fausta, bo sądzi, że to łatwa zdobycz. Bóg zgadza się, gdyż uważa że człowiek przez całe życie błądzi, aby w końcu poznać Boże Miłosierdzie.
Część pierwsza
Noc- Jest Wielka Sobota. W swojej gotyckiej pracowni pracuje stary doktor Heinrich Faust, który rozmyśla nad sensem życia. Dochodzi do wniosku, że mimo iż studiował przez całe życie różne nauki ( medycyna, prawo, filozofia, teologia), to i tak pozostał głupcem. Postanawia zostać magiem i wywołuje Ducha Ziemi. Przychodzi do niego jego wierny uczeń, Wagner. Obaj rozmawiają o istocie nauki. Wagner to ograniczony racjonalista, uważa, że wystarczy studiować księgi, natomiast Faust broni prawa do poznania przez doświadczenie. Faust słyszy chór, który śpiewa w kościele pieśń o Zmartwychwstaniu Chrystusa.
Przed bramą miasta - Faust i Wagner wychodzą na miasto, gdzie spotykają jego mieszkańców wśród których Faust budzi powszechny podziw z powodu swojego wykształcenia i pochodzenia (jego ojciec był znanym i cenionym lekarzem). Faust zauważa czarnego psa, którego zabiera do domu.
Pracownia Fausta I- Faust zaczyna czytać Biblię. Nagle zauważa, że z psem dzieje się coś dziwnego. Pies przemienia się w Mefistofelesa i na pytanie kim jest odpowiada "...tej siły cząstką drobną, co zawsze złego chce i zawsze sprawia dobro ("Faust" tłum. F. Konopka)". Diabeł stwierdza, że nie może opuścić domu, gdyż na drzwiach narysowany jest pentagram.
Pracownia Fausta II- Znudzonemu życiem Faustowi Mefistofeles proponuje układ – zostanie przewodnikiem naukowca w poszukiwaniu sensu życia, w zamian za oddanie mu duszy. Faust zgadza się pod warunkiem, że wypowie słowa "trwaj piękna chwilo" Do pracowni wchodzi Uczeń, z którym Mefistofeles przeprowadza dialog o nauce. Po chwili Faust i Mefistofeles opuszczają pracownię.
Piwnica Auerbacha- Mefistofeles chcąc zdobyć duszę Fausta przyprowadza uczonego do słynnej karczmy "Piwnica Auerbacha" w Lipsku, gdzie spotyka się on z uciechami cielesnymi (wino, zabawa), które jednak go nie interesują. Diabeł mocą czarów wyczarowuje wspaniałe trunki, które wprowadzają biesiadników w obłęd. Następnie razem z Faustem podpala karczmę i wylatuje z niej.
Kuchnia czarownicy- Mefistofeles zabiera Fausta do czarownicy. Tam uczony otrzymuje magiczny napój, który zamienia go z powrotem ze starca w młodzieńca. Nagle w lustrze zauważa postać młodziutkiej, czternastoletniej, ślicznej Małgorzaty, którą postanawia uwieść i nakazuje Mefistofelesowi mu w tym pomóc.
Ulica- Podczas przechadzki Faust spotyka Małgorzatę, która wraca z kościoła i proponuje jej, że odprowadzi ją do domu, jednak ona odmawia. Wtedy doktor prosi o pomoc Mefistofelesa. Diabeł podrzuca jej do pokoju szkatułkę z biżuterią i piękne suknie. Matka Małgorzaty przekazuje szkatułkę księdzu.
Dom sąsiadki- Mefistofeles podrzuca następną szkatułkę Małgorzacie, która ta zanosi do domu sąsiadki Marty. Do domu Marty przybywa Mefistofeles, który podając się za przyjaciela jej męża, pana Schwerdlein, mówi jej, że on nie żyje. Udaje mu się namówić Małgorzatę na schadzkę z Faustem w ogrodzie Marty, natomiast sam umawia się z Martą.
Ogród- W ogrodzie spotykają się Marta z Mefistofelesem i Małgorzata z Faustem. Młoda dziewczyna jest zdziwiona, że tak uczony doktor interesuje się tak prostą dziewczyną, jak ona. Tymczasem Marta nie wiedząc, kim jest Mefistofeles, próbuje nakłonić go do zostania jej mężem.
Część druga
Rozpoczyna się na dworze cesarza, gdzie Faust i Mefistofeles służą władcy. W końcu uczony udaje się dzięki pomocy diabła do bogiń Matek, które instruują go, jak wywołać ducha Heleny Trojańskiej. Faust po powrocie dokonuje tego, po czym zakochuje się w marze i traci przytomność. Mefistofeles zabiera go do jego dawnej pracowni, gdzie były służący Fausta Wagner kontynuuje jego działalność, tworząc homunkulusa. Nowo powstały człowiek razem z diabłem i Faustem wyrusza w świat greckiej mitologii. Spotykają tam m.in. Chirona, Syreny. W końcu uczony spotyka Helenę, z którą zakłada rodzinę. Przez lata żyją sielankowo w Arkadii, w końcu jednak śmierć ponosi najpierw ich syn, potem zaś nie potrafiąca żyć bez swego dziecka Helena. Uczony wraca do swoich czasów. Bierze udział w bitwie u boku cesarza, za co dostaje we władanie nadmorski kraj, którym rządzi do późnej starości. Stara się stworzyć idealne państwo. Gdy zbliża się czas jego śmierci, lemury kopią mu grób. Mefistofeles oszukuje go, mówiąc, iż spełniają one kolejny jego rozkaz mający pomóc ludności. Wtedy Faust myśli "chwilo, trwaj, jesteś piękna!" i umiera. Zostaje jednak zabrany do nieba, gdzie już czeka na niego Małgorzata.
