Focjusz I Wielki

Z Wikipedii

Focjusz I Wielki (urodził się ok. 810 roku w Konstantynopolu, zmarł 6 lutego 891 roku tamże) - patriarcha Konstantynopola w latach 858 - 867 oraz 877 - 886, święty Kościoła prawosławnego.

Jedna z wielkich osobistości Cesarstwa Bizantyjskiego, teolog Wschodu. Pochodził z rodu patrycjuszowskiego, jako erudyta i myśliciel od wczesnych lat poświęcał się służbie publicznej na dworze cesarskim (m. in. jako sekretarz stanu), oddając się jednocześnie rozważaniom teologicznym.

Stała obecność na dworze pomogła mu w objęciu urzędu patriarchy Konstantynopola po tym, jak cesarz Michał III Metystes wygnał z miasta patriarchę Ignacego I w roku 858. Od chwili nominacji Focjusz wdał się w spór o podłożu teologicznym i politycznym z papieżem Mikołajem I, negując inną niż symboliczną wyższość biskupa Rzymu nad patriarchami Wschodu oraz nie uznając papieskich decyzji o nieważności swojego wyboru na tron patriarszy. Spór ten zaostrzył się w roku 867, kiedy Focjusz w encyklice do patriarchów Wschodu skrytykował rozprzestrzeniający się na Zachodzie dodatek do Symbolu Wiary - Filioque i konsekwentnie ekskomunikował papieża Mikołaja. W tym samym roku Focjusz został wygnany przez cesarza z miasta, dokąd powrócił Ignacy I i przywrócił łączność z Rzymem na soborze w Konstantynopolu (sobór odbył się w niepełnym składzie). Oficjalnie okres rozdziału Kościoła Wschodniego i Zachodniego, tzw. schizma Focjusza (w teologii prawosławnej znana jako schizma Mikołaja) zakończył się dopiero w roku 879, 2 lata po śmierci Ignacego, kiedy na tron patriarszy powrócił Focjusz i na kolejnym soborze w Konstantynopolu unieważnił potępienia nałożone w poprzedniej dekadzie.

W historiografii katolickiej Focjusz przez wieki był uznawany za pierwszego schizmatyka, pyszałka o nieposkromionych ambicjach. Z kolei Kościół prawosławny uznaje Focjusza za świętego, jednego z głównych przeciwników Stolicy Apostolskiej w sporach o papieską dominację. Obecnie oba Kościoły zgadzają się co do faktu, że Focjusz był człowiekiem o niezwykle szerokich horyzontach myślowych i nieposzlakowanym życiorysie.

Bardzo bogata jest spuścizna literacka Focjusza Wielkiego, choć wiele jego utworów zostało bezpowrotnie utraconych na przestrzeni dziejów. Najsłynniejszym dziełem jest Biblioteka, będąca zbiorem 280 kodeksów zawierających streszczenia utworów, których większość nie zachowała się do naszych czasów. Dla teologów ważny jest również traktat Focjusza, będący wykładnią prawosławnej nauki o pochodzeniu Ducha Świętego.