Franciszek Kopernicki

Z Wikipedii

Płk Franciszek Kopernicki (ur. 1824, zm. 1892) – polski wojskowy, dowódca średniego szczebla w powstaniu styczniowym.

Urodził się we wsi Czyrówka w pow. zwinogrodzkim na Ukrainie z ojca Stanisława i matki Marianny z Pieńkowskich. Do szkoły chodził w Złotopolu i Winnicy.

W lutym 1843 r. wstąpił do carskiego wojska. Służbę odbywał w garnizonach: w Tule i w Moskwie, skąd został przeniesiony do powiatu opatowskiego w Królestwie Polskim. W Opatowie ożenił się z siostrą Agatona Gillera, członka powstańczego Rządu Narodowego – Agrypą, córką burmistrza Opatowa. W armii rosyjskiej dosłużył się stopnia majora. Przewidując wybuch powstania podał się do dymisji, którą otrzymał 24 stycznia 1863 r.

Rząd Narodowy skierował go w charakterze oficera sztabu w Kaliskie do dyspozycji gen. Edmunda Taczanowskiego. W powstaniu był wojskowym naczelnikiem powiatów: piotrkowskiego, sieradzkiego i wieluńskiego. Wykonując rozkaz generała Taczanowskiego uformował na tym terenie dwa pułki ułanów. Jeden z tych pułków (422 konnych) 7 sierpnia 1863 r. został rozlokowany w Chociwiu. Jego dowódcą został płk Kajetan Słupski. Kopernicki brał udział w wielu bitwach, także w tragicznej bitwie dla ugrupowania jazdy gen. Taczanowskiego, stoczonej 29 sierpnia 1863 r., na polach wsi Kruszyna i Nieznanice. Po tej klęsce Taczanowski wyjechał za granicę, a płk Kopernicki usiłował zebrać rozbite oddziały powstańcze.

W dniu 7 września 1863 r. został mianowany naczelnikiem wojennym woj. kaliskiego. Czynił próby ożywienia powstania. W tym celu planował powołanie plutonów powstańczych w oparciu o okrążki (kilka parafii). Udało mu się zmobilizować ok. 2000 ludzi i przedłużyć akcje powstańcze do wiosny 1864 r. 7 maja 1864 r. podał się do dymisji i wyjechał do Lipska, później do Szwajcarii.

W 1865 r. osiadł w wydzierżawionym majątku na Mołdawii. W 1869 r. przeniósł się do Galicji. Ostatnie lata życia spędził w Stanisławowie. Zmarł w Stanisławowie w 1892 r.

Pozostawił wspomnienia opracowane przez E. Halicza i E. Ratajczaka pt. "Pamiętnik powstania styczniowego. Notatnik z powstania w woj. kaliskim w r. 1863-64" wydany w Warszawie w 1959 r.

[edytuj] Bibliografia

• Halicz E., Kopernicki Franciszek, [w:] PSB, 1967 r., t. XIII, s. 638,
• Ruszkowski A., Ci, którzy dowodzili..., [:] "Na sieradzkich szlakach", nr3/1988, s. 10-16.