Góra Trzykrzyska

Z Wikipedii

Na prawym brzegu Wilejki wznosi się Góra Trzech Krzyży (litew. Trijų kryžių kalnas), dawniej zwana Łysą lub Krzywą. Na górze stoi pomnik – trzy białe krzyże. Według legendy na Górze Łysej za czasów Olgierda umęczono siedmiu franciszkanów. Czterech strącono do Wilejki, zaś trzy Krzyże z ciałami męczenników ustawiono na górze.

Dla upamiętnienia ich męczeństwa wileńscy franciszkanie – jak podaje Kosman – między rokiem 1613 a 1636 wznieśli na Łysej Górze trzy drewniane krzyże. W 1740 r. zmurszałe krzyże zamieniono na nowe, które przetrwały do 1869 r.; gdy ze starości zawaliły się, władze rosyjskie nie pozwoliły ich odbudować. Dopiero w 1916 r. podczas okupacji niemieckiej, z inicjatywy księdza prałata Kazimierza Michalkiewicza zebrano fundusze i postawiono krzyże betonowe wg projektu Antoniego Wiwulskiego.

Legenda o męczeństwie franciszkanów nie znalazła potwierdzenia w źródłach historycznych. W 1927 r. wileński historyk Kazimierz Hodyniecki wydał pracę „Legenda o męczeństwie 14 franciszkanów w Wilnie”, w której dowiódł, że zarówno franciszkańscy jak i rzekomi prawosławni męczennicy są postaciami legendarnymi.

Trzy krzyże przetrwały do 1951 r., aż pewnej nocy na rozkaz władz ZSRR zostały wysadzone w powietrze. Część ruin wywieziono, większe fragmenty zakopano.

Dopiero w 1989 r. społeczeństwo Litwy postanowiło odbudować krzyże jako pomnik ofiar stalinizmu na Litwie. Odbudowany w ciągu 14 dni pomnik Trzech Krzyży odsłonięto 14 czerwca 1989 r., a poświęcił go kardynał Vincentas Sladkevičius. Odkopane resztki dawnych krzyży zamurowano w fundamentach. Nowe krzyże są takie same jak pomnik Wiwulskiego, tylko o 1,8 m wyższe. Obecnie Góra Trzech Krzyży znajduje się w obrębie parku Górnego (Kalnų Parkas).