Gambit wołżański

Z Wikipedii

W tym artykule użyto notacji algebraicznej w celu opisania szachowych posunięć.

Gambit Benko A57-59

Wariant główny A59

Gambit wołżański lub mniej popularnie gambit Benko – wariant obrony Benoni oznaczony kodem ECO A57-59, powstający po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5!? (diagram 1) i zaliczany do najbardziej kontrowersyjnych debiutów. Wbrew nazwie do gry nie wprowadził go Benko, który jednak wzbogacił go szeregiem nowych idei pod koniec lat 60. XX w. Nazwa "gambit wołżański" pochodzi z roku 1946, kiedy to rosyjski szachista Argunow z Kujbyszewa nad Wołgą opublikował analizy gambitu. W rzeczywistości po raz pierwszy zastosował to otwarcie Rudolf Spielmann przeciw Rubinsteinowi na turnieju w Wiedniu w 1922 roku i pomimo, że partię przegrał, to nowy sposób gry szybko zaczął zdobywać popularność.

Podstawowa idea strategiczna gambitu wołżańskiego polega na tym, aby za cenę piona otworzyć linie "a" i "b" dla swoich ciężkich figur, wspieranych przez fianchetto królewskiego gońca czarnych oraz przerzutem skoczków: Sb8-d7-c5 (po c5-c4)-d3 i/lub Sf6-e8-c7-b5. Obrazu walki dopełnić może podryw e7-e6 ewentualnie wymiana hetmanów, przed którą czarne, z uwagi na aktywność swoich wież nie muszą się cofać.

Białe, ze swej strony, zmierzają do realizacji przewagi materialnej, zarówno na drodze uproszczeń jak i odpowiednio wspartego marszu piona "a", który może być bardzo groźny dla czarnych. Plany obu stron mają największą szansę bycia zrealizowanymi w wariancie głównym gambitu, powstającym po posunięciach:

1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5 4.c:b5 a6 5.b:a6 G:a6 6.Sc3 d6 7.e4 G:f1 8.K:f1 g6 9.g3 Gg7 10.Kg2 00 11.Sf3 Sbd7 (diagram 2)

Białe mogą odchylić się nieco od tego wariantu grając 7.Sf3 g6 8.g3 Gg7 9.Gg2 0-0 10.0-0 Sbd7 (A58)- z podobnymi jednak planami gry, praktyka wykazała, że w obu odgałęzieniach głównego wariantu białe zachowują typową przewagę debiutową, ale nie więcej. Białe, po przyjęciu gambitu, mogą poszukiwać przewagi także w innych jego wariantach powstających po posunięciach 1.d4 Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5 4.c:b5 a6:

5.Sc3 (wariant Zajcewa) a:b5 6.e4 b4 7.Sb5 d6 8.Gf4 g5 9.G:g5 S:e4 lub 8 ..S:e4 9.He2 g5- w obu przypadkach z bardzo ostrą, ale mniej więcej równą pozycją.

5.f3 z nadzieją dogodnego opanowania centrum szachownicy pionami, jednak czarne podtrzymują równowagę na drodze: 5 ..a:b5 (posunięcia 5 ..g6 i 5 ..e6 są nieco słabsze) 6.e4 Ha5+ 7.Gd2 (po 7.b4!? H:b4+ 8.Gd2 Ha4 9.Hc1 białe muszą udowodnić poprawność ofiary piona) b4 8.Sa3 d6 z mniej więcej równą grą.

5.e3 solidne posunięcie, dające szanse na utrzymanie przewagi po 5 ..g6 i 5 ..a:b5, na uwagę zasługuje jednak 5 ..Gb7!? z kontrszansami.

5.b6! ten propagowany przez Szirowa pozornie słaby ruch (zwrot gambitowego piona przy stracie tempa) w rzeczywistości stawia przed czarnymi poważne dylematy:
- brak kontrgry po liniach "a" i "b", na linii "b" kontrgra czarnych jest słaba, często linię tę zajmują białe
- izolowany pion a, często bywa zmuszony do przesunięcia się na "a5" i na polu "b5" czarne mają poważną słabość
- "zamrożone" na jakiś czas skrzydło hetmańskie a przynajmniej wieża na polu "a8"
- hetman czarnych stoi na "b6" tylko pozornie aktywnie, białe zmuszają go do odwrotu manewrem Sb1-c3-a4

Praktyka turniejowa potwierdziła istnienie tych problemów: białe uzyskują ok. 60% możliwych do zdobycia punktów. Wariant z ruchem 5.b6! jest w chwili obecnej najgroźniejszą bronią białych przeciw gambitowi wołżańskiemu, choć nie może on być uważany za wygrywający.

Białe mogą także odrzucić gambit posunięciami 4.Sf3, 4.Hc2 i 4.a4 (jak grał Rubinstein przeciw Spielmannowi). Warianty te jednak nie są uważane za groźne dla czarnych.

Niezależnie od problemów w wariancie Szirowa gambit wołżański uważany jest za pełnowartościowy, stosują go niekiedy nawet najsilniejsi arcymistrzowie.