Gemma (kamień)
Z Wikipedii
Gemma (łac. pączek, oczko winorośli, drogi kamień) to kamień szlachetny lub półszlachetny, o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z wypukłym kamea.
Gemmy były popularne jako ozdoby lub pieczęcie w cesarstwie rzymskim oraz na starożytnym Bliskim Wschodzie. Wytwarzano je już w Mezopotamii, Egipcie (gemmy o kształcie skarabeoidalnym - skarabeusz) i Starożytnej Grecji. Pełniły rolę dekoracyjną, a czasem nawet religijną i magiczną. Przedstawiano na nich postacie ludzkie, mitologiczne, zwierzęta, rośliny lub symbole religijne. Pod koniec okresu hellenistycznego zaczęto wykonywać tanie naśladownictwa gemm w szkle.
W średniowiecznej Europie były bardzo wysoko cenione jako dekoracje relikwiarzy czy oprawy ksiąg liturgicznych, a także stosowane zamiast pieczęci. W Polsce stosowali je Mieszko Stary oraz Przemysł II, co wiemy z zachowanych odcisków na dokumentach. Odcisk gemmy jest też na dokumencie zawarcia Pokoju Toruńskiego w 1466 roku.
Jedna z najstarszych i najcenniejszych gemm na świecie bizantyjska intaglia z heliotropu znajduje się w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.
W Polsce gemmy to bardzo rzadkie znalezisko. Do tej pory odkryto je w:
- Międzyrzeczu
- Starachowicach
- Gnieźnie
- Poznaniu - w 2006 roku w czasie wykopalisk na Ostrowie Tumskim. Odkryta gemma datowana jest na II-II w n.e. Wykonana jest z karneolu, zdobiona wklęsłą rzeźbą lwa, pierwotnie oprawiona była w pierścieniu. Do Polski trafiła ok. X-XI wieku.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
Diana Kolbuszewska, Antyczna gemma z Poznania, 30 listopada 2006 Gazeta Wyborcza
