Genom

Z Wikipedii

Genom – niezbyt jednoznaczny termin zbliżony do pojęcia "materiał genetyczny". Zaproponowany pierwotnie przez Hansa Winklera, botanika z Uniwersytetu w Hamburgu, jako zbitka słów "gen" i "chromosom".

Stosowany jest na kilka sposobów:

jako haploidalny zestaw chromosomów zarówno genów, jak i międzygenowych odcinków DNA jakiegoś organizmu; np. w stwierdzeniu: komórki pszenżyta zawierają po dwa genomy pszenicy i żyta - pszenżyto jest tetraploidem
jako główna, zasadnicza część materiału genetycznego jakiegoś organizmu; u bakterii genofor w odróżnieniu od plazmidu, u organizmów eukariotycznych DNA jądrowe w odróżnieniu od DNA mitochondriów (mtDNA) i plastydów; np. w stwierdzeniu: izolując plazmid staramy się uniknąć zanieczyszczenia go genomowym DNA; izolując DNA mitochondrialny, zawiesinę mitochondriów poddajemy działaniu DNazy by zniszczyć pozostałości DNA genomowego
jako zestaw genów w znacznym stopniu autonomiczny, naturalnie wyróżniający się, mający odrębną lokalizację komórkową; np. niektóre geny przewędrowały w toku ewolucji z genomu mitochondrialnego do genomu jądrowego; w roślinach poza jądrem i mitochondriami, także plastydy zawierają własne genomy

Materiał genetyczny mitochondriów i plastydów bywa więc nazywany genomem mitochondrialnym i plastydowym albo zbiorczo - cytoplazmatycznym. Genom bez przymiotnika u organizmów eukariotycznych oznacza najczęściej DNA jądrowe. Genomem bywa też nazywany materiał genetyczny wirusów, zarówno w formie DNA, jak i RNA.

Kompleksowym badaniem całego materiału genetycznego typowych komórek różnych gatunków organizmów zajmuje się genomika. Dokładny opis genomu człowieka został opublikowany w 2001 r. Badaniom poddano próbki krwi kobiet oraz spermy mężczyzn, dzięki czemu uzyskano informacje o sekwencji zarówno autosomów, jak i obu rodzajów chromosomów płci. Teoretycznie wystarczyłoby zbadać spermę, bo różne plemniki zawierają różne chromosomy płci -albo X, albo Y; zadbano jednak o to, aby analizom poddane było całe DNA zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Badane próbki pobrano od anonimowych dawców z różnych ras i obszarów pochodzenia. Genom człowieka zawiera ok. 20-25 tysięcy genów kodujących białka.

Sekwencjonuje się całe genomy także i innych organizmów, a liczba ukończonych projektów stale rośnie. Jako pierwszy ukończono projekt poznania genomu bakteriofaga Φ-X174, mającego 5368 par zasad. Zsekwencjonował go Frederick Sanger w 1982. Pierwszy ukończony projekt dotyczący bakterii to projekt poznania genomu Haemophilus influenzae wykonany w The Institute for Genomic Research (TIGR) w 1995.