Hetajrowie

Z Wikipedii

Szarża hetajrów pod Granikiem (grafika XIX w.)

Hetajrowie (gr. εταιροι, hetairoi) - tzw. towarzysze - ciężkozbrojna jazda macedońska rekrutująca się z przedstawicieli arystokracji, stanowiąca królewską gwardię przyboczną, dowodzoną podczas bitwy bezpośrednio przez króla.

[edytuj] Pochodzenie

Jednostkę tę, w kształcie jaki znamy, stworzył najprawdopodobniej Filip II Macedoński^{[potrzebne źródło]}. Był to jeden z pierwszych w świecie helleńskim przykład wykorzystywania jazdy na większą skalę - wcześniej stosowano głównie piechotę, ze względu na jej przewagę w zwartym szyku nad jazdą, a także ze względu na duży koszt wyszkolenia i wyposażenia jeźdźców. Problemem było również utrzymanie konia - w rejonie Hellady dominują gleby ubogie, górskie, co utrudnia uprawę m.in. owsa dla koni bojowych.

[edytuj] Uzbrojenie

Podkreślenie długości Xystonu Aleksandra Wielkiego na mozaice przedstawiającej bitwę pod Issos

Uzbrojenie zaczepne hetajra stanowiła włócznia, zwana xyston, długości ok. 3 m (12,5 stopy), co pozwalało mu zetrzeć się z tradycyjną falangą grecką, której włócznie, doru, osiągały długość do 2,5 metra. Była jednak krótsza od macedońskich sariss używanych przez piechotę, choć istnieją pewne przekazy, które sugerują, że istniała również jazda, która korzystała z tych długich pik. Ponadto nosili oni krótki, zakrzywiony miecz (kopis), użyteczny w walce wręcz w ścisku bitwy. Do osłony służył im pancerz składający się z metalowego kirysu jak tors atlety, tarczy, hełmu beockiego przypominającego kształtem kapelusz (przeznaczony specjalnie dla jazdy, nie ograniczał pola widzenia) i nagolenników. Podobny pancerz chronił też głowę i klatkę piersiową konia - ich ciężar potęgował siłę uderzenia szarży jeźdźca.

[edytuj] Organizacja

Jednostki hetajrów były powoływane spośród macedońskich notabli. Tworzyły one ile, czyli szwadrony, liczące około 200-300 żołnierzy. Były one dzielone terytorialnie. Ogólna liczba hetajrów w armii Aleksandra podczas wyprawy na Persję wynosiła około 6 tysięcy. Dowodzoneni byli przez Filotasa, najstarszego syna Parmeniona.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Wykorzystywanie

Hetajrowie, walczący najczęściej w formacji kolumny lub klina, byli, w przeciwieństwie do ówczesnej jazdy greckiej, używani nie do potyczek, osłaniania skrzydeł i pościgu za nieprzyjacielem, ale jako główna siła uderzeniowa. Jednostki te tworzyły pancerną pięść, która uderzała zwykle z flanki na jednostki zaangażowane w walkę z macedońską falangą.

Szarże hetajrów rozstrzygnęły na korzyść macedońskich królów m.in. bitwy pod Cheroneą (jazda macedońska dowodzona przez Aleksandra, syna Filipa II przeszła przez lukę pomiędzy oddziałami greckimi na ich tyły, co pozwoliło zwyciężyć Macedończykom), Issos i Gaugamelą. Podczas bitwy nad rzeką Hydaspes manewry hetajrów miały decydujące znaczenie dla wyniku starcia.

[edytuj] Nawiązania

Koczownicze ludy żyjące nad Morzem Kaspijskim (m.in. Alanowie zwani Asami, Parnowie-Partowie) oraz w dorzeczach rzek Syr-Darii i Amu-Darii (m. in. Sakowie) utworzyli na ich wzór formację tzw. katafraktów^{[potrzebne źródło]} których technika walki została dopasowana do rodzimej tradycji: uderzenie rozstrzygające w szyku zwartym na broń białą poprzedzone parokrotnym ostrzałem lekkozbrojnych konnych łuczników. Sama ich broń - długa na ponad 3 metry, oburęczna włócznia zwana kontosem była skróconą formą sarissy.

[edytuj] Bibliografia

• Brian Todd Carey: Wojny starożytnego świata. Techniki walki. Warszawa: Dom Wydawniczy BELLONA, 2008. 
• Peter Connolly - Historia armii greckiej: W Grecji herosów, W czasach miast-państw, Za panowania Aleksandra., seria: "Tak żyli ludzie", Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1991.
• Józef Wolski: Dzieje i upadek imperium Seleucydów. Kraków: 1999.