Historia kolei w krajach iberyjskich
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Ważniejsze daty
Otwarcie linii Hawana - Güines na Kubie w 1837 r. było prawdopodobnie jedynym przypadkiem na świecie, w którym budowa kolei w kolonii poprzedziła pojawienie się jej w metropolii.
- 1844 - inżynierowie Subercase i Santa Cruz rekomendują rozstaw szyn sześciu stóp hiszpańskich ("iberyjski" - 1672 mm);
- 28 X 1848 - (E) otwarcie pierwszej kolei parowej Barcelona - Mataró (Katalonia) na torze o rozstawie "iberyjskim" (wbrew radzie R. Stephensona); zmieniony później na 1668 mm;
- 1851 - (E) otwarcie kolei parowej Madryt - Aranjuez;
- 1852 - (E) otwarcie pierwszej kolei wąskotorowej FC Langreo;
- 1855 - (E) przyjęcie ogólnego prawa o kolejach;
- 28 X 1856 - (P) otwarcie pierwszej kolei w Portugalii: linia Lizbona - Carregado (37 km); rozstaw szyn 1664 mm, zmieniony potem na 1668 mm;
- 1856 - (E) utworzenie Compañía de los ferrocarriles Madrid-Zaragoza-Alicante (M.Z.A.), jednej z dwóch głównych kolei prywatnych kraju; własność grupy Rotschilda (franc.) i markiza de Salamanca; upaństwowiona 1941;
- 1858 - (E) otwarcie linii Madryt – Alicante;
- 1858 - (E) utworzenie Compañía de los Caminos de Hierro del Norte de España, drugiej wielkiej kolei prywatnej Hiszpanii; główna linia to Madryt - Valladolid - Burgos - Irún; kapitał mieszany francusko-hiszpańsko-belgijski;
- 1860 - (P) założenie Companhia Real dos Caminhos de Ferro Portugueses, spółki z 40% udziałem państwa;
- 1861 - (P) otwarcie linii (Lizbona) Barreiro - Vinhas Novas z odgałęzieniem Pinhal Novo - Setúbal; Caminhos de Ferro do Sul e Sueste (1869 przejęta przez państwo);
- 1863 - kolej portugalska osiąga granicę hiszpańską (Elvas - Badajoz), a hiszpańska osiąga granicę portugalską;
W Hiszpanii budowa systemu krajowego była, w porównaniu z lepiej rozwiniętymi krajami europejskimi, znacznie opóźniona. Powstał on dopiero w l. 60., odkąd Madryt zyskał połączenia z Barceloną, Santander, Kadyksem, Badajoz, Kartageną i Alicante.
- 1863 - (P) pierwsza kolej pod Porto (od dworca w Gaia na południowym brzegu Duero); ukończenie linii Lizbona - Gaia nastąpiło w kilka lat później;
- 1864 - (E) otwarcie kolei Madryt - Irún (granica francuska);
- 1871 - tramwaj konny w Madrycie[1]; 1872 w Barcelonie, 1873 w Lizbonie (carro americano na torze normalnym);
- 1873 - (P) otwarcie linii "Caminho de Ferro Larmanjat" Lizbona - Sintra; kolej niekonwencjonalna z centralną szyną prowadzącą; zamknięta 30 lat później;
- 1875 - (P) otwarcie kolei na północ od Duero, między Pinheiro-Campanhã (przedmieście Porto) i Bragą; Caminhos de Ferro do Estado;
- 1877 - (P) otwarcie mostu przez Duero pod Porto, proj. inż. Seyriga z firmy Eiffla;
- 1879 - tramwaj parowy w Madrycie, 1884 w Barcelonie;
- 1884 - (P) upaństwowienie wszystkich kolei na południe od Tagu;
- 1886 - otwarcie mostu granicznego na Minho/Miño między Valença i Tuy;
- 1888 - (E) rozpoczęcie prac nad budową drugiego dworca Atocha w Madrycie; kolej MZA;
- 1890 - (P) Lizbona: otwarcie dworca Rossio z tunelem doprowadzającym;
- 1896 - (P) Porto: otwarcie pierwszego dworca São Bento z tunelem doprowadzającym; Caminhos de Ferro do Estado; 1916 otwarcie drugiego dworca São Bento;
- 1897 - (E) San Sebastian: pierwszy tramwaj elektryczny w Hiszpanii;
- 1898 - tramwaj elektryczny w Madrycie i w Barcelonie; 1901 w Lizbonie (tor 900 mm)[2];
- 1904 - (P) otwarcie linii Setil - Vendas Novas łączącej sieci południa i północy kraju (z mostem na Tagu);
- 1911 - (E) pierwsza elektryfikacja kolei w Hiszpanii: linia Gergal - Santa Fe;
- 1919 - (E) pierwszy odcinek metra w Madrycie; 1924 w Barcelonie;
- 1923 - (E) pierwsza linia sieci krajowej z blokadą automatyczną: Barcelona - Mataró;
- 1925 - (P) otwarcie mostu Alcácer na rzece Sado;
- 1926 - (P) elektryfikacja linii Lizbona - Cascais;
- 1930 - (E) Barcelona: otwarcie dworca Francia / França (zwanego też Termino); jednego z ostatnich dworców z wielką łukową halą peronową;
- 1941 - (E) upaństwowienie kolei; utworzenie sieci państwowej RENFE;
- 1947 - (P) przejęcie przez kolej CP eksploatacji wszystkich linii (z wyjątkiem linii Lizbona - Cascais);
- 1951 - (E) wprowadzenie wagonów o zmiennym rozstawie kół w ruchu do Francji;
- 1953 - (E) pierwsza linia z szynami spawanymi i na betonowych podkładach: Madryt - Aravaca;
- 1954 - (E) pierwsze centrum sterowania ruchem (CTC) między Ponferrada i Bañuelas;
- 1956 - (P) elektryfikacja linii Lizbona - Sintra i Lizbona - Entroncamento; 1969 wycofanie parowozów z linii Lizbona - Porto;
- 1959 - (P) otwarcie linii metra w Lizbonie;
- 1968 - pierwszy pociąg bezpośredni między Madrytem i Paryżem;
- 1972 - (E) pierwszy pociąg kontenerowy;
- 1972 - (E) zamknięcie tramwajów w Madrycie;
- 1975 - (E) początek wprowadzania systemu zabezpieczenia ruchu ASFA;
- 1975 - (E) wycofanie trakcji parowej;
- 1975 - (P) upaństwowienie kolei CP;
- 1980 - (E) pierwsza kobieta-zawiadowca stacji (Perlora na linii FEVE).
Przygotowania do wejścia do EWG (akcesja w 1986), a potem pomoc wspólnotowych funduszy strukturalnych przyniosły, zwłaszcza w Hiszpanii, masowe i wszechstronne inwestycje w transport szynowy.
- 1985 i następne - (E) reorganizacja i modernizacja sieci podmiejskich RENFE, tzw. Cercanías (katal. Rodalies);
- 1986 - (E) RENFE podnosi prędkość maksymalną pociągów do 160 km/h;
- 1988 - otwarcie metra w Walencji: pierwszy system nowej generacji, rozwinięty z wąskotorowych kolejek podmiejskich; 1995 w Bilbao; 2002 w Porto;
- 1991 - (P) otwarcie mostu São João, który zastąpił stary most pod Porto;
- 1992 - (E) otwarcie linii wysokich prędkości Madryt - Sewilla; normalny rozstaw toru, zasilanie ~25 kV 50 Hz; ukończenie rozbudowy dworca Atocha w Madrycie; nowy dworzec Santa Justa w Sewilli;
- 1997 - (E) wprowadzenie pociągów Euromed na "korytarzu śródziemnomorskim" (Barcelona - Walencja);
- 1999 - (P) otwarcie linii przez most 25. Abril w Lizbonie; 2003 połączenie linii z siecią południową;
- 2003 - (E) otwarcie linii wysokich prędkości Madryt - Saragossa - Lleida; 2006 przedłużona do Tarragony;
- 2004 - (P) otwarcie zmodernizowanej linii Porto - Braga; wprowadzenie pociągów "Pendolino" (Alfa Pendular) między Bragą i Faro;
- 2004 - (E) reintrodukcja tramwajów jako środka uzupełniającego w Barcelonie; 2007 w Madrycie;
- 2005 - (E) oddzielenie zarządcy infrastruktury (ADIF) od operatora (RENFE-Operadora);
- 2005 - (E) uchwalenie Planu Strategicznego Infrastruktury i Transportu (PEIT) na okres do 2020 r.;
- 2007 - (E) otwarcie tramwaju w Santa Cruz na Teneryfie
Przypisy
[edytuj] Zobacz też
- es:Categoría:Empresas de España de ferrocarril
- Hiszpania
- Portugalia
- historia kolei
- kolej
- przewody trakcyjne
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Historia kolei w Hiszpanii na witrynie Ministerstwa Rozwoju
- Historia kolei w Portugalii na witrynie kolei CP
