Irlandia prehistoryczna
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Spis treści |
[edytuj] Epoka lodowcowa
Epoka lodowcowa w Irlandii trwała od około 30 tys. do 14 tys. lat temu. W okresie tym poziom morza opadł i Irlandia uzyskała połączenie lądowe z Brytanią i z kontynentem europejskim. Pokrywa lodowa wzięła swój początek na półn.-wsch. krańcu wyspy i w końcu objęła ją całą. Kiedy lód ustąpił pozostały po nim charakterystyczne półokrągłe pagórki z głębokimi i lejkowatymi dolinami i niziny, na które lodowiec naniósł materiał osadowy. Fauna roślinna i zwierzęca pojawiła się dzięki lądowemu mostowi łączącemu wyspę z Europą. Następnie w wyniku ocieplenia klimatu, a tym samym roztopienia się lodowca pokrywającego kontynent, podniósł się poziom morza, a Irlandia otrzymała dzisiejszy kształt linii brzegowej.
[edytuj] Mezolit (8000 p.n.e. - 4500 p.n.e.)
Pierwsi ludzie pojawili się w Irlandii docierając do niej w drewnianych łodziach z obecnej Szkocji, a wylądowali w okolicach hrabstwa Antrim około 8 tys. lat p.n.e. Było to jedno z ostatnich miejsc, w których osiedlił się człowiek. Ci mezolityczni osadnicy zajmowali się głównie myślistwem i zbieractwem i zamieszkiwali przeważnie wybrzeża oraz okolice rzek i jezior. Ich podstawowym schronieniem były chaty ze skór, które pakowali i ze sobą przenosili, co było konieczne ze względu na ich koczowniczy tryb życia. Używali krzemiennych narzędzi, a surowiec do ich produkcji wydobywali w półn.-wsch. części wyspy. Obiektem ich łowów były zwierzęta, ptaki i ryby, na które polowali za pomocą dzid, harpunów, łuków i strzał. Populacja w tym okresie była nieduża, a wnętrze wyspy praktycznie niezamieszkane i pokryte nieprzebytymi lasami.
[edytuj] Neolit (4500 p.n.e. - 2500 p.n.e.)
Okres ten cechował się sprowadzeniem na wyspę rolnictwa oraz wyrabianiem ceramiki, a także dokładniejszą obróbką krzemienia. Pierwsi mieszkańcy wyspy zostali wchłonięci przez neolitycznych osadników przybyłych z Brytanii, którzy przynieśli ze sobą wyżej wspomniane umiejętności. Proces ten rozpoczął się około 4 tys. lat p.n.e. i trwał kilka stuleci. Zaczęto karczować lasy pod uprawę ziemi. Sprowadzono zboża, bydło, owce i kozy. Nowi przybysze mieszkali w stałych osadach złożonych z większych domów zbudownych z drewna i pokrytych trzciną. Wypalano także proste naczynia z gliny w specjalnych piecach. Ci pierwsi rolnicy pozostawili po sobie sławne budowle megalityczne, które przypominają m.in. Stonehenge w Anglii, ale są dużo mniejsze. Obiekty takie znajdowano także w Hiszpanii, Portugalii, Francji. Większość z tych budowli znajduje się w północnej Irlandii. Można je podzielić na trzy typy:
- Grobowce Dziedzińcowe - składające się z komory przykrytej ziemią z przedsionkiem na zewnątrz.
- Grobowce Portalowe albo inaczej dolmeny - składające się z trzech lub więcej poziomo ustawionych kamieni podtrzymujących kamień stanowiący strop.
- Grobowce Korytarzowe - składające się z kamiennego przejścia prowadzącego do kopca. Najsłynniejszym z grobowców korytarzowych jest Newgrange i Knowth. Wiadome jest, że budowle te na pewno służyły do pochówku, a także, że pełniły funkcję religijną, a być może były miejscem zebrań o charakterze politycznym lub wiecowym.
[edytuj] Epoka brązu (2500 p.n.e. - 700 p.n.e.)
Sztuka wyrobu brązu będącego stopem miedzi i cyny przyszła na wyspę z Europy. Ruda miedzi była wydobywana w Irlandii, głównie w hrabstwie Kerry, natomiast cyna sprowadzana z Brytanii. Początkowo wyroby były produkowane przez wlewanie roztopionego brązu do specjalnej kamiennej formy. Z biegiem czasu doszło do usprawnienia wytopu głównie poprzez zastosowanie dwuczęściowych form, a następnie form glinianych. Wyroby, które w ten sposób powstawały to głównie topory, łopaty i szydła. Pod koniec tej epoki potrafiono już wyrabiać blachę z brązu. Wyrabiano także ozdoby ze złota oraz sprzęt liturgiczny. W tym czasie doszło do pogorszenia się klimatu i duże obszary wyżynne pozbawione drzew przez ludzi neolitycznych zamieniły się w torfowiska. Mimo tego rolnicy byli w dalszym ciągu zmuszeni do wyrębu lasu pod uprawę. Pozostałości archeologiczne z tego okresu są znajdowane głównie na zabagnionych terenach (posiadających właściwości konserwujące), a znalazły się w tych miejscach głównie dlatego, że odbywały się tam prawdopodobnie ceremonie religijne. W okresie tym wzrosła liczba ludności, pojawił się handel pomiędzy sąsiadującymi społecznościami, dochodziło też jednak do wojen plemiennych. Ludzie mieszkali w chatach, których ściany były uplecione z wikliny lub zbudowane z bali drewnianych. Gotowano głównie na zewnątrz w paleniskach tzw."fulachtaí fia", gdzie gorące kamienie były używane do zagotowania wody i przyrządzenia w niej mięsa. Zaczynają się kształtować podziały klasowe, które nie są jeszcze dobrze widoczne, ale wąska grupa arystokracji dąży w coraz większym stopniu do zagarnięcia jak największej liczby dóbr. W epoce brązu nie występują już charakterystyczne dla neolitu grobowce korytarzowe. Przeważa głównie pochówek w grobowcach o klinowatym kształcie, które składają się z kamiennej komory przykrytej ziemią. Inne konstrukcje to nasypy ziemne o kształcie koła w których miały miejsce ofiary ze zwierząt. Znajdują się one głównie na obszarze Munsteru i Ulsteru.
[edytuj] Epoka żelaza
Około 700 roku p.n.e. kultura celtycka, która obejmowała coraz większy obszar w Europie dotarła do Brytanii i Irlandii. Celtowie znali już żelazo, którego używali do wyrobu broni, naczyń oraz innych przedmiotów. Żelazo było trudniejsze do wytopienia, ale było także bardziej trwałe i mocniejsze od brązu.
Celtowie stworzyli w Irlandii około stu małych królestw zwanych "túath", rządzonych przez króli. Często dochodziło do zawierania przymierzy pomiędzy poszczególnymi królestwami. Czasami dochodziło do sytuacji, że jeden z królów podporządkowywał sobie innych władców na jakimś obszarze i wówczas można mówić o prowincjach. Kultura celtycka opierała się na "systemie honoru". Wojownicy uzyskiwali go za zasługi na polu bitwy. Wojny były toczone głównie przez arystokrację, podczas gdy chłopi pozostawali w swoich gospodarstwach, pracując prawie jak niewolnicy dla swojego króla. Cały system społeczny opierał się na tzw. "Prawie Brehonów", w którym sankcje stanowiły głównie grzywny pieniężne zależne od pozycji ofiary. Co ciekawe, nie istniała kara śmierci.
Religia Celtów opierała się głównie na czci obiektów przyrody takich jak drzewa czy rzeki. Znaleziska archeologiczne w postaci kamieni z wyrytymi znakami dowodzą ich używania w ceremoniach religijnych.
Około 43 r. n.e. Rzym podbił celtycką Brytanię. Wówczas Irlandia i Szkocja pozostały jedynymi wolnymi celtyckimi terenami. W dalszym ciągu istniała wymiana handlowa pomiędzy Brytanią a Irlandią. Około r. 400 n.e. wraz upadkiem Rzymu, Irlandczycy najechali na wybrzeża Brytanii, a następnie założyli swoje osady w Kornwalii, Walii i Szkocji. Wszyscy zostali pokonani przez Brytów z wyjątkiem terenów Szkocji (plemię "Dal Riata"), gdzie ostatecznie irlandzcy Celtowie stworzyli podstawę dla przyszłego królestwa Szkocji. Znaleziska archeologiczne z tego okresu to głównie pozostałości pałacu królewskiego w Emain Macha i w Tarze oraz kamienne forty.
