Języki austroazjatyckie

Z Wikipedii

Rozmieszczenie języków austroazjatyckich

Języki austroazjatyckie – duża rodzina językowa, skupiająca języki, używane w południowowschodniej Azji oraz na małych obszarach, rozrzuconych po Indiach i Bangladeszu. Termin austroazjatyckie pochodzi od łacińskiego słowa auster, oznaczającego południe i nazwy kontynentu - Azja. Należą do niej między innymi języki: mundajskie (munda), staromalakijskie, chasyjskie, nikobarskie oraz mon-khmerskie z językiem khmerskim. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami czam, radai i sedang które powstały z nawarstwienaia się dialektów austroazjatyckich na substrat austronezyjski. Z rzeczonych języków, tylko wietnamski, khmerski i mon mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny stratus (odpowiednio, w Wietnamie i Kambodży). Reszta języków, jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część subkontynentu indyjskiego, a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym indoeuropejskich, dajskich, drawidyjskich i sino-tybetańskich jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód, podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybetańsko-birmańskich językach wschodniego Nepalu.) Podejmowano próby udowodnienia pokrewieństwa między nimi a językami austronezyjskimi, tworząc tym samym – nadrodzinę języków austrycznych czy austryjskich.

[edytuj] Klasyfikacja

Językoznawcy tradycyjnie rozdzielali je, na dwie podrodziny: języków mon-khmer – używanych na terenach południowowschodniej Azji, północnowschodnich Indii i na Nikobarach oraz języków munda czy mundajskich – zajmujących obszary we wschodnich i środkowych Indiach i Bangladeszu. Ethnologue identyfikuje 168 języków austroazjatyckich, z czego 147 to języki mon-khmerskie, a 21 mundajskie. Nie opublikowano jednak dowodów za taką właśnie systematyką i istnieje możliwość, iż jest ona efektem sugerowania się różnicami antropologicznymi między użytkownikami języków tych podrodzin (użytkownicy języków mon-khmerskich należą do rasy żółtej, mundajskich prezentują wygląd, typowy dla mieszkanców Indii). W poniższych systematykach pogrubionoą czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne. Przy tym pokrewieństwo między nimi jest nadal przedmiotem dyskusji. Na uwagę zasługuje fakt, że w dwóch współczesnych propozycji podziału, żadna nie wyróżnia podjednostki mon-khmerskiej. Trzeba ponadto zaznaczyć, że niewiele dotychczas opublikowano nt. konkurencyjnych propozycji, a tym samym nie można mieć co do przedstawionych tez pewności.

[edytuj] Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 1974)

Najczęściej cytowana jest poniższa klasyfikacja. Oparto na niej hasło w Encyclopædia Britannica. Brakuje w niej jednak języków, które były naonczas nieznane.

mundajskie
- północnomundajskie
  - korku
  - kherwar
- południowomundajskie
  - kharia-juang
  - koraput munda
Języki mon-khmerskie
- wschodnio mon-khmerskie
  - khmerski (kambodżański)
  - pearyckie
  - bahnaryckie
  - katuickie
  - wiet lub wietskie (w tym wietnamski)
- północno mon-khmerskie
  - chasi
  - palaungickie
  - chamuickie
- południowo mon-khmerskie
  - mon
  - aslijskie
  - nikobarskie

[edytuj] Klasyfikacja Ilii Peirosa (z 2004)

Klasyfikacja Peirosa ma charakter leksykostatystyczny, a więc jest oparta na procencie wspólnego słownictwa. Taka klasyfikacja nie oddaje jednak wiernie rzeczywistości, bo nie uwzględnia zapożyczeń, a tym samym może pełnić tylko funcje pomocnicze i przygotowawcze dla właściwej klasyfikacji.

nikobarskie
munda-khmer
- mundajskie
- mon-khmerskie
  - chasi
  - jądrowe mon-khmerskie
    - mangickie (mang i palju)
    - wietskie
    - północno mon-khmerskie
      - palaungickie
      - chmuickie
    - środkowo mon-khmerskie
      - khmerski
      - pearyckie
      - asli-bahnaryckie
        
        aslijskie
        
        mon-bahnaryckie
        
        monickie
        
        katu-bahnaryckie
        
        katuckie
        
        bahnaryckie

[edytuj] Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 2005)

Jest to druga pełna klasyfikacja, autorstwa Difflotha. W przeciwieństwie do Peirosa nie liczy słów o wspólnym źródłosłowie, a rekonstruuje prajęzyki kolejnych poziomów i próbuje, porównać je pod względem wspólnych innowacji.

Języki mundyjskie

koraput: 7 języków
mundajskie rdzeniowe

charia-juang: 2 języki
północnomundajskie

korku

cherwar: 12 języków

Języki chasi-chmuickie

chasyckie: 3 języki.
Języki palaungo-chmuickie

chmuickie: 13 języków
Języki palaungo-pakanickie

pakanickie albo palju: 2 języki

palaungickie: 21 języków

Języki mon-khmerskie jądrowe

Języki khmero-wietskie

Języki wieto-katuickie

wietskie: 10 języków

katuickie: 19 języków

Języki khmero-bahnaryckie

bahnaryckie: 40 języków
Języki cheryckie

dialekty khmerskie

pearyckie: 6 języków

Języki niko-monickie

Języki nikobarskie: 6 języków
Języki asli-monickie

aslijskie: 19 języków

monickie: 2 języki

Prócz powyższych, istnieje również kilka niesklasyfikowanych języków, w południowych Chinach.

[edytuj] Bibliografia

Peck, B. M., Comp. (1988). An Enumerative Bibliography of South Asian Language Dictionaries.
Peiros, Ilia. 1998. Comparative Linguistics in Southeast Asia. Pacific Linguistics Series C-142. Canberra, Australian National University.
Zide, Norman H. i Milton E. Barker. Studies in Comparative Austroasiatic Linguistics. Indo-Iranian monographs, cz. 5. Haga: Mouton, 1966.
Byomkes Chakrabarti,A Comparative Study of Santali and Bengali, 1994