Jakub Bart-Ćišinski
Z Wikipedii
| Jakub Bart-Ćišinski | |
 |
|
| Urodzony | 20 sierpnia 1856 Kukow/Kuckau, Niemcy |
| Zmarł | 16 października 1909 Pančicy/Panschwitz, Niemcy |
Jakub Bart-Ćišinski (nazwisko „Ćišinski” jest artystycznym pseudonimem, od słowa „cichy”), (ur. 20 sierpnia 1856 w Kukowie/Kuckau, zm. 16 października 1909 w Pančicach/Panschwitz) jest uznawany za najwybitniejszego poetę, pisarza i dramatopisarza serbołużyckiego, tworzącego w języku górnołużyckim, twórcę wszechstronnie utalentowanego, teoretyka literatury i kultury serbołużyckiej. Polscy literaturoznawcy zaliczyli Ćišinskiego do 50 najlepszych poetów świata. W 1973 prof. Jerzy Śliziński zorganizował w Warszawie konferencję międzynarodową poświęconą pamięci Jakuba Bart-Ćišinskiego.
Talent Ćišinskiego kształtował się w Pradze, gdzie młody pisarz działał w łużyckiej organizacji Serbowka i początkowo publikował swoje utwory w jej piśmie Kwětki, a następnie w założonym przez siebie nowym piśmie Lipa Serbska. Duży wpływ wywarł na Ćišinskiego czeski parnasizm, a szczególnie wybitny przedstawiciel tego kierunku- poeta Jaroslav Vrchlický od którego przejął wpływ formalistów francuskich.
Ćišinski jako ksiądz znajdował się (z powodu swojego zaangażowania dla sprawy serbołużyckiej oraz niezależności artystycznej) w ciągłym konflikcie z Kościołem katolickim; władze kościelne wielokrotnie przenosiły go z terenu Łużyc do parafii na terenach niemieckojęzycznych, aby uniemożliwiać jego działalność.
Na podstawach górnołużyckiej literatury narodowej (stworzonych przez Handrija Zejlera [1804-1872]), Ćišinski tworzył świecką literaturę łużycką na europejskim poziomie artystycznym. Jego ulubionym gatunkiem literackim był sonet, np. Słowjanam 1884 (będący dramatycznym apelem do słowiańskich braci o pomoc dla Łużyczan uciskanych przez Niemców). Tłumaczył też na język górnołużycki sonety czeskie (Jána Kóllara) i polskie (Mickiewicza). Napisał heksametrem idylliczny epos narodowy Nawoženja (Oblubieniec) 1877. Jego najbardziej znanym utworem jest młodzieńczy patriotyczny wiersz Moje serbske wuznaće (Moje serbskie wyznanie).
Ćišinski jest twórcą dramatu łużyckiego, np. Na hrodźišću (Na grodzisku) 1880, opiewającego walkę Miliducha z Frankami (napisanego pod wpływem Rękopisu królodworskiego 1817 czeskiego pisarza Václava Hanki).
Był też Ćišinski utalentowanym prozaikiem, np. próba powieściowa Narodowc a wotrodźeńc (Patriota i renegat) 1879 poruszała ówczesną problematykę łużycką.
Ćišinski zajmował się teorią języka i kultury łużyckiej, propagując poglądy demokratyczne, wzorowane na słowackim działaczu narodowym Michale Hattali, np. artykuł Hłosy ze Serbow do Serbow (zamieszczony w Lipie Serbskiej 1877/78).
Pomnik Ćišinskiego i szkoła jego imienia znajdują się w jego rodzinnej miejscowości Pančicy-Kukow/Panschwitz-Kuckau; grób na cmentarzu we wsi Ostro/Wotrow.
[edytuj] Dzieła
- Moje serbske wuznaće
- Nawoženja (1877)
- Narodowc a wotrodźenc (1879}
- Na hrodźišću (1880)
- Slubowanje ze zadźěwkami (1881)
- Słowjanam 1884
- Kniha sonetow (1884)
- Formy (1888)
- Přiroda a wutroba (1889)
- Serbske zynki (1897)
- Ze žiwienja (1899),
- Z křidłom worjołskim (1904)
- Z juskom wótčinskim (1904)
- Wysk a stysk(1905)
- Za ćichim (1906),
- Serbske wobrazki (1908)
- Krew a Kraj (1909)
[edytuj] Zbiory wydane po śmierci poety
- "Swětło z wyšiny" (1911)
- "Z wotmachom. Z domachom. Z doškrabkom" (1913)
