Jeleń wirginijski

Z Wikipedii

Jeleń wirginijski
samiec
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Szczep	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	Capreolinae
Rodzaj	Odocoileus
Gatunek	jeleń wirginijski
Nazwa systematyczna
Odocoileus virginianus
(Zimmermann, 1780)
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Jeleń wirginijski, jeleń wirgiński (Odocoileus virginianus) – ssak z rodziny jeleniowatych, rzędu parzystokopytnych, pospolity na obszarze Ameryki Północnej, na południe od Kanady. Występuje także w południowej Kanadzie, w Meksyku i północnej części Ameryki Południowej aż po Peru. W wyniku introdukcji jelenie wirginijskie można znaleźć także w niektórych regionach północnej Europy. Jelenie wirginijskie zasiedlają różne biotopy. Mimo, że zwykle preferuje obszary zalesione z niewielkimi otwartymi przestrzeniami, gatunek ten może się przystosować do życia w bardziej otwartym środowisku takim jak sawanna. Te jelenie charakteryzują się większym porożem proporcjonalnie do swojego rozmiaru oraz większymi ogonami. Dodatkowo istnieje znacząca różnica wielkości między samicą a samcem.

Żyje w małych stadach. Ruja w październiku; ciąża trwa ok. 200 dni. Występuje kilka podgatunków (najmniejszy na Florydzie).

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Występowanie 3 Behawior i reprodukcja 4 Pożywienie

[edytuj] Charakterystyka

Sierść jelenia jest czerwonawo-brązowa wiosną i latem i staje się szaro-brązowa na jesień i zimę. Jelenia można rozpoznać po charakterystycznym białym spodzie ogona, który ukazuje unosząc ogon podczas ucieczki. Samiec (zwany także bykiem) waży zwykle od 60 do 100 kg, ale choć są rzadkością, spotykano okazy ważące ponad 160 kg. Samica (łania) przeciętnie waży od 40 do 60 kg, ale niektóre osiągają nawet 75-80 kg. Jeleń osiąga 85-205 cm długości oraz 55-110 cm w kłębie.

Samce powyżej roku życia posiadają poroże. Poroże zaczyna rosnąc późną wiosną okryte scypułem. Byki mogą posiadać typowe lub nietypowe poroże. Typowe poroże jest symetryczne z odrostkami wyrastającymi ku górze bezpośrednio z pnia. Nietypowe poroże jest niesymetryczne, a odrostki rosną w dowolnych kierunkach. Te cechy nie są jednak jedynymi kryteriami podziału. Istnieją systemy punktowania poroża opierające sie dodatkowo na pomiarach odstępstwa od symetrii. Zatem byki o niewielkiej asymetrii poroża również można uważać za typowe. Cechą charakterystyczną jest poroże wygięte do przodu. Wewnętrzna rozpiętość poroża jest różnorodna i może wynosić od 8 do 64 cm (3-25 cali). Byki zrzucają poroże po godach od późnego grudnia do lutego.

[edytuj] Występowanie

Nadmierne polowania i degradacja środowiska, w tym zmniejszenie powierzchni lasów, poważnie zmniejszyły populacje jeleni na większości zamieszkiwanych przez nie terenów. Przykładowo, do roku 1930 populacja gatunku w Stanach Zjednoczonych szacowana była na około 300 tysięcy sztuk. Po protestach myśliwych i ekologów zabroniono komercyjnego wykorzystywania jeleni oraz wprowadzono programy ochronne oraz uregulowano polowania by zaradzić problemowi. Według ostatnich szacunków obecna populacja w Stanach Zjednoczonych wynosi około 30 milionów sztuk. Działania ochronne okazały się tak skuteczne, że w niektórych rejonach populacja jeleni znacznie przekracza możliwości ekosystemu, a zwierzęta stały się problemem. Wypadki na drogach z udziałem jeleni są ważnym problemem w wielu częściach ich zasięgu występowania, zwłaszcza nocą i podczas rui, powodując ofiary zarówno wśród zwierząt jak i ludzi. W przypadku dużych populacji jeleni, rolnicy mogą ucierpieć w wyniku szkód powodowanych w uprawach, zwłaszcza w sadach i na polach kukurydzy.

Gatunek jest uznawany za oficjalne zwierzę stanu (state animal) w stanach Arkansas, Illinois, Missisipi, New Hampshire, Ohio, Pensylwania, Michigan, Karolina Południowa i Wisconsin. Sylwetka byka widnieje w herbie Vermont oraz we fladze Vermont. Największa populacja jeleni tego gatunku występuje w stanie Teksas (ponad cztery miliony sztuk). Duże skupiska występują w Środkowym Teksasie i w stanach Michigan, Minnesota, Missisipi, New Jersey, New York i Pensylwania.

Jeleń wirginijski został sprowadzony w 1935 roku do Finlandii. Jelenie rozprzestrzeniły się ostatnio na tereny północnej Skandynawii i południowej Karelii, rywalizując i czasem zastępując lokalną faunę. Obecna populacja około 30000 jeleni została zapoczątkowana przez cztery zwierzęta sprowadzone z Minnesoty.

W wielu ze stanów w Stanach Zjednoczonych i w wielu kanadyjskich prowincjach, polowanie na jelenie wirginijskie jest głęboko zakorzenione w miejscowej kulturze i jest ważnym elementem gospodarki wielu terenów wiejskich.

W stanie Nowy Jork istnieje populacja całkowicie białych – ale nie albinosów – jeleni wirginijskich (z wyjątkiem nosów i okolic kopyt). Dzięki wytężonej ochronie populacja białych jeleni dobrze się rozwija.

W zachodnich częściach Stanów Zjednoczonych i Kanady zasięg występowania jeleni wirginijskich pokrywa się z zasięgiem występowania jeleni czarnoogoniastych oraz mulaków. W niektórych skrajnie północnych regionach współdzielą terytorium z łosiami. Jelenie wirginijskie spotyka się także na terytoriach wapiti głównie w lasach liściastych. W parkach narodowych jelenie wirginijskie są bardziej płochliwe i szukają bardziej odosobnionych miejsc niż inne jeleniowate tam występujące.

[edytuj] Behawior i reprodukcja

Okres rui przypada na jesień, normalnie w późnym październiku lub wczesnym listopadem, zainicjowana głównie zmniejszającą się długością dnia. Dojrzewanie płciowe samic jest zależne od gęstości populacji. Samice mogą uzyskać dojrzałość w pierwszym roku życia, co jest jednak rzadkością i zdarza się jedynie w bardzo małych populacjach. Większość samic dojrzewa po pierwszym lub czasami drugim roku życia.

Samce walczą o możliwość zapładniania samic. Potyczki między samcami ustalają hierarchię. Byki próbują kopulować z możliwie dużą ilością samic, tracąc kondycję fizyczną gdyż rzadko jedzą lub odpoczywają w czasie godów. Generalnym trendem jest skracanie godów wraz ze wzrastającą szerokością geograficzną.

Samice rodzą jedno, dwa lub rzadko trzy młode w drugiej połowie wiosny, zwykle w maju lub czerwcu. Młode rodzą się z sierścią z charakterystycznymi białymi plamkami. Podczas pierwszego lata młode tracą plamki i osiągają wagę 20-35 kg do zimy. Młode płci męskiej są nieco większe i cięższe od samic.

Jelenie wirginijskie komunikują się na wiele różnych sposobów, poprzez dźwięki, zapach i ślady. Wszystkie osobniki są zdolne do wydawania słyszalnych dźwięków, unikalnych dla każdego zwierzęcia. Młode kwiczą by przywołać matki. Samice piszczą i chrząkają. Chrząkanie wydaje niski gardłowy dźwięk, który zwraca uwagę wszystkich jeleni w okolicy. Zarówno łanie jak i byki prychają, w ten sposób sygnalizując zagrożenie. Dodatkowo byki chrząkają z wysokością dźwięku zmniejszającą się wraz z dojrzewaniem samca. Byki jako jedyne wydają dźwięk będący kombinacją charczenia, chrząkania i sapania, który ukazuje agresję i wrogość.

Jelenie wirginijskie posiadają wiele gruczołów, które pozwalają im na wytwarzanie substancji zapachowych. Niektóre z nich są tak silne, że są wyczuwalne nawet dla ludzi. Trzy główne gruczoły znajdują się przy oczach i wewnętrznej i zewnętrznej części tylnych nóg. Zapach z gruczoł przy oczach przenoszony jest na gałązki poprzez pocieranie głową. Gruczoły na tylnych nogach znajdują się u dołu zewnętrznej części nóg i substancje zapachowe przenoszone są w czasie przechodzenia przez trawę poprzez ocieranie o nią. Gruczoł znajdujący się po wewnętrznej stronie tylnych nóg, w okolicach kolan, produkuje substancję o najsilniejszej woni.

Podczas godów, jelenie kucają w taki sposób by mocz spływał po wewnętrznej stronie ich nóg. Następnie jelenie pocierają znajdujące się tam gruczoły wcierając mocz w znajdującą się tam sierść. Wydzielina gruczołu w połączeniu w moczem wydaje bardzo intensywny zapach. Ponadto samice uwalniają hormony i feromony informujące byki o gotowości seksualnej.

Zostawianie znaków jest jednym ze sposobów komunikacji jeleni. Większość śladów zostawiają samce, lecz samice często odwiedzają oznakowane miejsca. Jedną z form znakowania jest zdzieranie kory z drzew. Samiec zrywa korę za pomocą poroża znacząc terytorium i polerując poroże. Kolejnym sposobem znaczenia terytorium jest tworzenie na ziemi linii posługując się kopytami by kopiąc odsłonić ściółkę aż do ziemi. Następnie samce znaczą ziemię w tych miejscach moczem.

[edytuj] Pożywienie

Jelenie żywią się różnorodnymi roślinami – młodymi pędami, liśćmi oraz trawami. Specjalna budowa żołądka pozwala im jeść również grzyby, które są niejadalne dla ludzi. Dieta jeleni zmienia się w zależności od pory roku.