Karlheinz Stockhausen
Z Wikipedii
| Dorobek kompozytorski | |
|---|---|
| Rodzaj twórczości | Liczba dzieł |
| Muzyka wokalna | |
| Pieśni | 15 |
| Muzyka chóralna | 16 |
| Muzyka instrumentalna | |
| Symfonie | |
| Koncerty | 2 |
| Muzyka kameralna | 55 |
| Inne formy orkiestralne | 10 |
| Opery | 9 |
| Balety | |
| Utwory na instrument klawiszowy | 16 |
| Muzyka filmowa | |
| Musical | 2 |
| Muzyka elektroniczna | 7 |
| RAZEM | 132 |
Karlheinz Stockhausen (ur. 22 sierpnia 1928 w Mödrath, zm. 5 grudnia 2007 w Kürten), niemiecki kompozytor, jedna z najbardziej prominentnych postaci współczesnej awangardy muzycznej. Związany z ruchem muzyki konkretnej i elektronicznej. W swych kompozycjach Stockhausen starał się dotrzeć do fundamentalnych kwestii akustyki i psychologii odbioru dźwięku i dzieła muzycznego. Muzyka kompozytora przesiąknięta jest kosmologicznym mistycyzmem.
Karlheinz Stockhausen urodzony w Westfalii, będąc muzykalnym dzieckiem, rozpoczął naukę gry na pianinie w wieku sześciu lat. W 1944, nie dokończywszy formalnej edukacji został powołany do wojska i służył w Wehrmachcie. Po zakończeniu wojny ukończył szkołę średnią. Po jej ukończeniu rozpoczął studia w Hochschule für Musik w Kolonii, jednocześnie zarobkując jako muzyk jazzowy. W 1952 przeniósł się do Paryża, gdzie kontynuował studia na konserwatorium pod kierownictwem Oliviera Messiaena, jednocześnie pracując w studio radiowym, analizując właściwości dźwięków i eksperymentując z instrumentami elektronicznymi. W tym czasie rozpoczął współpracę z twórcą muzyki konkretnej Pierre Schaefferem. W 1953 powrócił do Niemiec gdzie rozpoczął studia w kierunku statystyki na uniwersytecie w Bonn. Tak zdobyta wiedza pomogła mu w opracowaniu swych teorii psychologii odbioru wrażeń akustycznych. W tym samym czasie rozpoczął komponowanie. W 1956 skomponował swój pierwszy utwór Gesang der Jünglinge (Śpiew młodzianków) - jedno z pierwszych arcydzieł muzyki elektronicznej. Stockhausen eksperymentował także z muzyką konkretną oraz łączył dźwięki elektroniczne z tradycyjnymi instrumentami akustycznymi. Stockhausen był też zainteresowany kwestiami budowy przestrzeni muzycznej. Utwór Gruppen für Drei Orchester, skomponowany na trzy rozmieszczone wokół widowni orkiestry, dyrygowane niezależnie przez trzech dyrygentów, grające oddzielnie lub wspólnie w różnych konfiguracjach, był przykładem realizacji tych koncepcji. Stockhausen ulegał także wpływom kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich. Wyrazem multikulturowych zainteresowań był m.in. masywny, dwugodzinny utwór, Hymnen, collage z dziesiątków hymnów państwowych przeplatanych muzyka elektroniczną i konkretną. Zainteresowanie aleatoryzmem zaowocowało utworem Klavierstücke XI, zapisanym na jedenastu stronach układanych w dowolnym porządku; wykonanie tego utworu polegało na przypadkowym wybraniu jednego z fragmentów, zagraniu go, a następnie uwzględnieniu zaznaczonych na jego końcu dynamiki i artykulacji przy graniu następnego przypadkowo wybranego fragmentu; utwór kończył się po trzykrotnym zagraniu tego samego fragmentu, choćby nawet pewne fragmenty nie były zagrane ani razu.
Z czasem Stockhausen wprowadza do swych przedstawień elementy tańca, dramatu oraz aktów multimedialnych. Do najbardziej ekstrawaganckich pomysłów muzycznych można zaliczyć utwór Helikopter String Quartet na kwartet smyczkowy i cztery śmigłowce, w którym każdy instrumentalista kwartetu gra na pokładzie latającego śmigłowca, a dźwięk przekazywany jest do słuchaczy znajdujących się na murawie za pomocą wzmacniaczy i głośników. Stockhausen jest także jednym z tych artystów, za których sprawą dokonała się nobilitacja muzyki mechanicznej, (część muzyki na jego koncertach na żywo odtwarzana była z taśmy w formie tzw. playbacku).
W latach 1977-2003 Stockhausen zajmował się komponowaniem monumentalnego cyklu operowego Licht (Światło), w którym każda z siedmiu oper odpowiada jednemu z dni tygodnia (jednak nie w zwyczajowej kolejności). Mimo, że sam kompozytor odżegnywał się od takich porównań, krytycy muzyczni uważają, że istnieje powiązanie pomiędzy tym utworem a cyklem Pierścień (Ring) Ryszarda Wagnera, wyrażające się chociażby w użyciu motywów przewodnich (w Świetle - Michała, Ewy i Lucyfera).
W pierwszych latach XXI wieku znany ze swych ekscentrycznych uwag kompozytor zbulwersował opinię publiczną swą wypowiedzią, określającą zamach na WTC z 11 września 2001 jako "największe dzieło sztuki wszech czasów". Mimo że Stockhausen próbował potem prostować swą wypowiedź, spotkał się z ostracyzmem środowiska - na festiwalu w Hamburgu organizatorzy wycofali z programu jego dzieło.
