Katedra św. Wita w Pradze
Z Wikipedii
 |
Przeprowadzana jest gruntowna przebudowa tego artykułu. Pomoc jest mile widziana. Wikipedysta Ludwig Schneider. |
Katedra św. Wita, Wacława i Wojciecha - siedziba arcybiskupów praskich. Mieści się na wzgórzu zamkowym Hradczany w Pradze. Jeden z cenniejszych przykładów architektury dojrzałego gotyku w Europie środkowej. Zawiera cenne dzieła sztuki rzeźby i malarstwa od XIV-XX w. Jest historycznym panteonem narodowym narodu czeskiego, tu spoczywają władcy Czech, przechowywane są tutaj insygnia koronacyjne królów czeskich w tym Korona Świętego Wacława.
Spis treści |
[edytuj] Rotunda i romańska katedra
Pierwszy kościół był wczesnoromańską rotundą wzniesiona przez Wacława I w 925. Znajdowała się na terenie obecnej świątyni. Przyjęcie przez księcia Wacława świętej relikwii — ramienia Świętego Wita z rąk cesarza Henryka I było powodem nadania wezwanie świątyni Świętemu Witowi. Poświęcenie kościoła Świętemu Witowi mogło mieć podtekst - wcześniej na Hradczanach znajdował się gród słowiański ze świątynią poświęconą Świętowitowi. W roku 937 założono biskupstwo praskie. Pierwszym biskupem został Dětmar.
W roku 1060, książę Spytygniew II wzniósł przy rotundzie nową, większą świątynię. Prawdopodobnie miała formę trójnawowej bazyliki, z dwoma chórami, zachodnim i wschodnim. Posiadała także dwie wieże przy zachodnim transepcie. Forma katedry nawiązywała do ważniejszych dzieł architektury powstałych w dobie romanizmu na terenie cesarstwa, szczególnie ottońskiego benedyktyńskiego kościoła w Hildesheim czy salickiej katedry w Spirze. Dawna rotunda kryjąca ciało Świętego Wacława została przyłączona do bazyliki. Przylegała do południowego ramienia transeptu, po tej stronie znajdowała się także siedziba biskupa.
[edytuj] Katedra gotycka
Dnia 21 listopada 1344 w obecności Jana Luksemburskiego i jego synów w tym Karola dokonano aktu położenia kamienia węgielnego pod nową katedrę. Biskupstwo praskie otrzymało godność arcybiskupstwa. Pierwszym arcybiskupem został Arnost z Pardubic. Budowa nowej świątyni wiązała się z bogatym programem ideowym nowej katedry - mauzoleum władców z linii Przemyślidów, pierwszej w Czechach siedziby arcybiskupów, miejscem koronacji królów czeskich, przechowywania klejnotów królewskich, oraz punktu docelowego pielgrzymek zdążających do grobu Św. Wacława.
Mateusza z Arras, działającego w Awinionie. Nie wiadomo jednak co tam wybudował. Architekt założył koncepcję nowej wielkiej świątyni, wzorowanej na katedrach francuskich, przede wszystkim monumentalnego pięcioprzęsłowego prezbiterium zamkniętego poligonalną absydą, z obejściem i wieńcem kaplic. Za życia architekta wzniesiono dolne partie prezbiterium, pięć wschodnich kaplic, oraz dwie od strony południowej i jedną od północy.
Po śmierci Mateusza z Arras w 1352, dwór polecił Karolowi IV młodego, urodzego w 1323 r. architekta i rzeźbiarza Petera Parlera, syna Henryka Parlera, także architekta, znanego ze wzniesienia kościoła Św. Krzyża w Schwäbisch Gmünd. W 1356 zaczął kierować budową. Parlerowi przysługuje się ukończenie wzniesienia prezbiterium, ponadto wzniósł południowe ramie transeptu, z reprezentacyjnym wejściem do świątyni oraz dolne partie wieży południowej. Architekt dostosował się do poprzednika jedynie w zakresie planu i ogólnej koncepcji francuskiego gotyku katedralnego, zaś formę architektoniczną zarówno zewnątrz i wewnątrz radykalnie zmienił. Zrezygnował z zasady ścisłej symetrii, zróżnicował formy kaplic chóru. Ciężar konstrukcji przeniósł na wydatne łuki oporowe o bogatej w liczne motywy typowe dla gotyku - ślepe maswerki, wimpergi, fiale. W rezultacie ściany prezbiterium otrzymały wielkie okna o wyszukanej dekoracji maswerkowej, poniżej ciągu okien Parler wprowadził ciąg przeszklonych triforiów. Wytworne wnętrze zostało nakryte sklepieniem sieciowym, którego parzyste ciągi żeber nie przecinają się w centrum sklepienia lecz w pewnej odległości - pośrodku znajdują się wysklepki o formie romboidalnej. Matematyczne podejście do architektury Mateusza z Arras spotkało się z realizacją plastycznej wizji Petera Parlera. Wewnątrz w tryforium artysta wraz z jego strzechą w latch 1375-1385 wyrzeźbił dwadzieścia jeden portretów m.in. Karola IV wraz z rodziną, arcybiskupów, kierowników budowy, oraz architektów katedry, w tym swój autoportret.
Jednocześnie Peter Parler kierował przy innych inwestycjach w Królestwie Czeskim. Zmarł w 1397. Pochowano go w kaplicy Św. Marii Magdaleny, obok grobowca Mateusza z Arras.
[edytuj] Dalsze dzieje
Dzieło budowy katedry kontynuowali jego synowie Wacław Parler i Jan Parler. Po wojnach husyckich pracami kierowali m.in. Benedykt Ried (Rejt), zaś w 1557-1560 Bonifaz Wohlmut.
Pozostałą część budowli (korpus i dwuwieżową fasadę) ukończono dopiero w latach 1873-1929.
[edytuj] Wystrój wnętrza
Wnętrze zawiera wiele cennych dzieł sztuki, w tym m.in. gotyckie nagrobki królów czeskich, wiele rzeźb Piotra Parlera, barokowy nagrobek św. Jana Nepomucena. Jeden z witraży jest projektu Alfonsa Muchy.
Dnia 26 maja 1303 r. w wcześniejszej romańskiej katedrze miał miejsce ślub Wacława II z Ryksą Elżbietą i jej koronacja na królową Czech i Polski.
[edytuj] Bibliografia
- Stephen Brook, 2003, Przewodnik National Geographic Praga i Czechy, National Geographic, ISBN 83-89019-50-7.
