Klątwa nad Chalionem
Z Wikipedii
Klątwa nad Chalionem (org. The Curse of Chalion) - powieść fantasy autorstwa Lois McMaster Bujold wydana w 2001 roku. Polskie wydanie w tłumaczeniu Kingi Dobrowolskiej ukazało się w 2003 roku nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka. Stanowi pierwszą część cyklu, który kontynuuje wydany w 2003 roku Paladyn dusz.
Spis treści |
[edytuj] Fabuła książki
Fabuła koncentruje się wokół postaci kasztelara Lupe dy Cazarila, który wraca do kraju po niewoli na galerach, gdzie trafił po klęsce w ostatniej wojnie. Jego dawna patronka, prowincjara Valendy, zatrudnia go jako nauczyciela i sekretarza kilkunastoletniej rojessy (księżniczki) Iselle.
Wkrótce Cazaril, niemal mimowolnie, staje się jej prawdziwym mentorem i obrońcą. Jest to szczególnie ważne na dworze roi (króla), rządzonym niepodzielnie przez kanclerza Martou dy Jironala, gdzie Iselle zostaje zaproszona wraz ze swoim bratem, Teidezem. Gdy roja Oric, schorowany i słaby, zmusza Iselle, która jest jego przyrodnią siostrą, do małżeństwa z bratem kanclerza (Dondo dy Jironal), hulaką i człowiekiem żądnym władzy, Cazaril poświęca - jak sądzi - własne życie, zabijając Donda magią śmierci. Ku własnemu zdumieniu odkrywa, że przeżył i zyskał wewnętrzny wzrok, pozwalający mu zobaczyć fragmenty świata duchowego. Dzięki niemu odkrywa klątwę, która od wielu lat ciąży nad rodziną królewską i całym Chalionem. Wkrótce potem Teidez, następca tronu, umiera w wyniku zakażenia krwi.
Iselle, nowa dziedziczka Chalionu, postanawia wydobyć się spod władzy kanclerza, zanim ten całkowicie ją ubezwłasnowolni. Wysyła Cazarial do sąsiedniej Ibry, by zaaranżował jej małżeństwo z tamtejszym następcą tronu, rojsem Bergonem. Cazaril wyrusza w drogę mimo ciężkiej choroby, licząc na to, że małżeństwo wydobędzie Iselle spod wpływu klątwy. Dzięki opiece bogów, nieprzewidzianemu splotowi okoliczności i talentom dyplomatycznym Cazarila, udaje mu się zakończyć negocjacje w rekordowym tempie i powrócić do Chalionu z rojsem Bergonem. Ostatni wysiłek kanclerza, by zapobiec przejęciu władzy przez Iselle, kończy się jego śmiercią. Dzięki ofierze Cazarila, który "trzykrotnie oddał życie za królewski ród Chalionu", klątwa zostaje zdjęta. Po śmierci Orica, Iselle i Bergon obejmują władzę. Cazaril, dochodzący do siebie po ciężkiej ranie i boskiej interwencji, zostaje kanclerzem i zaręcza się z dwórką Iselle.
[edytuj] Nawiązania
Chalion jest czytelnym, choć mocno zniekształconym, odniesieniem do królestwa Kastylii i Leonu, a sama powieść opowiada historię Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda II z Aragonu, w alternatywnym, fantastycznym świecie. Wiele postaci ma swoje historyczne odpowiedniki:
- roina wdowa Ista (główna bohaterka powieści Paladyn dusz i matka Iselle) to Izabela Portugalska
- Ias (ojciec Iselle) to Jan II Kastylijski
- Arvol dy Lutez przypomina ulubieńca Jana II, Alvaro de Luna
- roja Orico (przyrodni brat Iselle) reprezentuje Henryka IV Kastylijskiego, zwanego Impotentem
- Teidez (brat Iselle) odpowiada Alfonso z Asturii.
Mimo tych wyraźnych nawiązań, Klątwa nad Chalionem nie jest prostym przedstawieniem dziejów Isabeli i Ferdynanda, a Chalion nie jest Kastylią, mimo że wiele postaci i wydarzeń jest w pewnym stopniu opartych na historycznych modelach. Akcja biegnie w odmiennym kierunku niż odbyło się to w rzeczywistości, a postacie mają wyraźnie określone osobowości, niezależne od historycznych pierwowzorów.
[edytuj] Pięciokrotna ścieżka duszy
Klątwa nad Chalionem wyróżnia się wśród innych powieści fantasy poważnym i oryginalnym podejściem do religii. Pięciu Bogów nie jest zniekształconymi odpowiednikami historycznych bóstw ani prostymi "bogami czegoś", co jest częste w tym gatunku literatury.
Święta Rodzina w świecie Chalionu to: Wiosenna Córka, Letnia Matka, Jesienny Syn, Zimowy Ojciec i Bękart. Świat jest podzielonych między te bóstwa - każde ma przypisany do siebie kolor, część ciała, zwierzęta, ludzi, którymi się opiekuje i porę roku (poza Bękartem). W powieści wymienione są dwie religie (kwintarianizm i kwadranizm), różniące się przede wszystkim w stosunku do Bękarta. Kwintarianie uważają go za pełnoprawnego członka Świętej Rodziny i czczą na równi z pozostałymi bogami. Kwadranie uznają to za herezję, głosząc, że Bękart jest demonem.
Ważna dla fabuły jest zasada, że żaden z bogów (których domeną jest świat ducha), nie może działać w świecie materii w inny sposób niż poprzez istoty żywe. Najwięcej są w stanie uczynić, jeśli człowiek ofiaruje im swoją wolę (tak uczynił, choć nieświadomie, Cazaril). Człowiek, przez którego działa bóg, "nosi w sobie cud boskiej obecności" i jest uważany za żywego świętego. Jest to stan nietrwały, gdyż dla bogów święci są tylko narzędziami.
Kwestia ofiarowania swojej woli bogu otwiera szerokie pole do rozważań nad problemem wolnej woli. Klątwa nad Chalionem i następne książki z tej serii (Paladyn dusz i The Hallowed Hunt) zaliczają się do nielicznych pozycji fantasy, w których można naprawdę mówić o alternatywnej teologii
