Konklawe 1769

Z Wikipedii

Konklawe 15 II – 19 V 1769 – konklawe, które wyniosło na tron papieski Klemensa XIV.

Spis treści

1 Śmierć Klemensa XIII. Kwestia jezuicka
2 Lista uczestników
- 2.1 =Nieobecni
3 Podziały frakcyjne
4 Konklawe
5 Wybór Klemensa XIV
6 Przypisy
7 Źródła

[edytuj] Śmierć Klemensa XIII. Kwestia jezuicka

Klemens XIII zmarł na zawał serca 2 lutego 1769 w przeddzień konsystorza, na którym miała być omawiana kwestia kasaty zakonu jezuitów. Stolica Apostolska już od kilku lat poddawana była ostrym naciskom ze strony katolickich dworów (zwł. monarchii burbońskich) na zniesienie tego zakonu, uchodzącego za podporę papiestwa. W 1759 wygnano jezuitów z Portugalii, 1762 – z Francji, 1767 – z Hiszpanii, 1768 – z królestwa Sycylii i Neapolu oraz księstwa Parmy i Piacenzy. Klemens XIII bronił Towarzystwa Jezusowego (m. in. w bulli „Apostolicum pascendi” z 7 stycznia 1765), był jednak pod coraz większą presją. Aby wymusić dekret o kasacie, w styczniu 1769 Francja zajęła posiadłości papieskie wokół Awinionu, a Hiszpanie i Neapolitańczycy – Benewent i Pontecorvo.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 47 z 57 kardynałów^[1]:

Carlo Alberto Guidobono Cavalchini (nominacja kardynalska 9 września 1743) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; prodatariusz Jego Świątobliwości; prefekt Kongregacji ds. Ceremonii; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów

Federico Marcello Lante (9 września 1743) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu; gubernator Balneario; opat komendatoryjny Farfa

Giovanni Francesco Albani (10 kwietnia 1747) - kardynał-biskup Sabiny; protektor Polski

Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) - kardynał-biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Fabryki Św. Piotra

Fabrizio Serbelloni (26 listopada 1753) - kardynał-biskup Albano

Giovanni Francesco Stoppani (26 listopada 1753) - kardynał-biskup Palestriny

Giuseppe Pozzobonelli (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; arcybiskup Mediolanu

Carlo Vittorio Amedeo delle Lanze (10 kwietnia 1747) - kardynał-prezbiter S. Prassede; tytularny arcybiskup Nikozji

Carlo Francesco Durini (26 listopada 1753) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; arcybiskup Pawii

Vincenzo Malvezzi (26 listopada 1753) - kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro; arcybiskup Bolonii

Antonio Sersale (22 kwietnia 1754) - kardynał-prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Neapolu

Francisco de Solís Folch de Cardona (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Sewilli; protektor Hiszpanii

Paul d'Albert de Luynes (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Tommaso in Parione; arcybiskup Sens

Carlo Rezzonico (11 września 1758) - kardynał-prezbiter S. Clemente; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego

Antonio Maria Priuli (2 października 1758) - kardynał-prezbiter S. Marco; biskup Padwy

Fernando Maria de Rossi (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego; tytularny patriarcha Konstantynopola

Girolamo Spinola (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Balbina; legat w Ferrarze

Giuseppe Maria Castelli (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Alessio; prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary

Gaetano Fantuzzi (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; prefekt Św. Kongregacji Kościelnych Immunitetów

Pietro Girolamo Guglielmi (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Trinita al Monte Pincio; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Pietro Paolo de Conti (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio

Lorenzo Ganganelli (24 września 1759) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli

Marcantonio Colonna (24 września 1759) - kardynał-prezbiter S. Maria della Pace; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej

Buenaventura de Córdoba Espínola de la Cerda (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Indii Zachodnich; wikariusz generalny hiszpańskiej armii i floty

Giovanni Molino (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Brescii

Simone Buonaccorsi (18 lipca 1763) - kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina

Giovanni Ottavio Bufalini (21 lipca 1766) - kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli; arcybiskup Ankony

Giovanni Carlo Boschi (21 lipca 1766) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; wielki penitencjariusz; prefekt Św. Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Kościołów Wschodnich

Ludovico Calini (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; prefekt Św. Kongregacji ds. Odpustów i Świętych Relikwii

Antonio Colonna Branciforte (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via

Lazzaro Opizio Pallavicino (26 września 1766) - kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo; legat w Bolonii

Vitaliano Borromeo (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; legat w Romanii

Pietro Pamphli (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere

Urbano Paracciani Rutili (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Callisto; arcybiskup Fermo

Filippo Maria Pirelli (26 września 1766) - kardynał-prezbiter S. Crisogono

Alessandro Albani (16 lipca 1721) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; komendatariusz diakonii S. Maria in Cosmedin; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego; opat komendatoryjny Nonantola; protektor Austrii i królestwa Sardynii

Neri Maria Corsini (14 sierpnia 1730) - kardynał-diakon S. Eustachio; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; sekretarz Najwyższej Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; protektor Portugalii

Domenico Orsini d'Aragona (9 września 1743) - kardynał-diakon S. Maria ad Martyres; protektor królestwa Neapolu

Flavio II Chigi (26 listopada 1753) - kardynał-diakon S. Maria in Portico; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów

Luigi Maria Torregiani (26 listopada 1753) - kardynał-diakon S. Agata in Suburra; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Awinionu; prefekt Św. Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto

François-Joachim de Pierres de Bernis (2 października 1758) - kardynał-diakon [bez tytułu]; ambasador i protektor Francji wobec Stolicy Apostolskiej; arcybiskup Albi

Giovanni Costanzio Caracciolo (24 września 1759) - kardynał-diakon S. Cesareo in Palatio; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski

Nicola Perrelli (24 września 1759) - kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro

Andrea Corsini (24 września 1759) - kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria

Andrea Negroni (18 lipca 1763) - kardynał-diakon SS. Vito e Modesto; sekretarz Listów Apostolskich

Saverio Canale (26 września 1766) - kardynał-diakon S. Maria della Scala; opat komendatoryjny Subiaco

Benedetto Veterani (26 września 1766) - kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; prefekt Św. Kongregacji Indeksu

29 elektorów zostało nominowanych przez Klemensa XIII, a 16 – przez Benedykta XIV. Alessandro Albani dostał kapelusz kardynalski od Innocentego XIII, a Neri Maria Corsini – od Klemensa XII.

[edytuj] =Nieobecni

Dziesięciu kardynałów:

Giacomo Oddi (9 września 1743) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Viterbo e Toscanella

Luis Fernández de Córdoba (18 grudnia 1754) – kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Toledo, prymas Hiszpanii

Etienne-René Potier de Gesvres (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Agnese fuori le mura; biskup Beauvais

Franz Konrad Casimir von Rodt (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo; biskup Konstancji

Francisco de Saldanha da Gama (5 kwietnia 1756) - kardynał-prezbite [bez tytułu]; patriarcha Lizbony

Christoph Anton von Migazzi von Waal und Sonnenthurn (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Wiednia; administrator diecezji Vacz

Antoine Clairiard de Choiseul de Beaupré (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Besançon

Jean-François-Joseph Rochechouart (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter S. Eusebio; biskup Laon

Franz Christoph Freiherr von Hutten zu Stolzenfels (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Spiry

Louis-César-Constantine de Rohan-Guéménée (23 listopada 1761) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; biskup Strasbourga

Wśród nich było po pięciu nominatów Benedykta XIV i Klemensa XIII.

[edytuj] Podziały frakcyjne

Konklawe 1769 zostało w całości zdominowane przez problem jezuicki. Kardynałowie dzielili się na partię pro-jezuicką (tzw. Gorliwi) i anty-jezuicką (kardynałowie koron). Ta pierwsza była nieco liczniejsza, nie na tyle jednak, by móc przeforsować samodzielnie własnego kandydata. Kardynałowie koron dzielili się na poszczególne frakcje narodowe (w tym francuską, hiszpańską, austriacką), ale na tym konklawe działali zgodnie w celu wybrania papieża, który rozwiąże Towarzystwo Jezusowe. Ambasadorowie i protektorzy Francji, Hiszpanii i Neapolu mieli instrukcje nakazujące blokowanie wszystkich pro-jezuickich kandydatur, Hiszpanie domagali się wręcz podpisania kapitulacji wyborczej, zobowiązującej elekta do kasaty zakonu. Za papabile uważano 28 purpuratów (m. in. Antonio Sersale z Neapolu, Antonio Colonna Branciforte i Giovanni Francesco Stoppani).

[edytuj] Konklawe

Konklawe zebrało się 15 lutego, jednak z uwagi na nieobecność Hiszpanów wstrzymywano obrady przez kilka tygodni. Wydarzeniem bez precedensu była marcowa wizyta cesarza Józefa II Habsburga. Cesarz został wpuszczony na konklawe i przez dwa tygodnie dyskutował z obecnymi tam kardynałami. Na szczęście nie wywierał na nich żadnych nacisków, ograniczając się do wyrażenia życzenia, by wybrano papieża zdolnego wykonywać swą władzę doczesną z należnym szacunkiem dla książąt, sam fakt był jednak bardzo znamienny.

W kwietniu przybyli wreszcie kardynałowie hiszpańscy Solis i La Cerda, co umożliwiło rozpoczęcie na serio obrad konklawe. W ciągu następnych kilku tygodni kardynałowie koron odrzucali konsekwentnie wszystkie kandydatury, które uznali za sprzyjające jezuitom. W ten sposób skreślono dwudziestu trzech z dwudziestu ośmiu papabile (m. in. wskutek francuskiego weta upadła kandydatura jednego z faworytów, kardynała Antonio Colonna Branciforte). Gorliwi głosowali przeważnie na kardynała Sersale, ale nie byli w stanie zapewnić mu wymaganej większości 2/3 głosów.

Po kilku tygodniach bezowocnych sporów hiszpański kardynał Francesco Solis, wspomagany przez kardynała Malvezzi, zwrócił uwagę elektorów na jedynego zakonnika w Św. Kolegium, franciszkanina Lorenzo Ganganelli. Otrzymał on kapelusz kardynalski w 1759 dzięki protekcji generała jezuitów Lorenzo Ricci, w następnych latach jednak dystansował się od Towarzystwa. Na konklawe oświadczył on, że zgodnie z prawem kanonicznym papież może rozwiązać każdy zakon, a więc także jezuicki. Obiektywnie rzecz biorąc było to banalne stwierdzenie dość oczywistego faktu, w tamtych okolicznościach sprawiło jednak, że wśród ambasadorów i kardynałów koron zaczął on uchodzić za zwolennika kasaty jezuitów. Okazało się że również Gorliwi nie są mu przeciwni, gdyż uważali go za kandydata neutralnego, a nawet sympatyzującego z jezuitami, którym w końcu zawdzięczał bardzo wiele (od edukacji począwszy, a na nominacji kardynalskiej skończywszy). W tej sytuacji Gorliwi porzucili kandydaturę Sersale i poparli Ganganelliego.

[edytuj] Wybór Klemensa XIV

W głosowaniu 19 maja 1769 Ganganelli otrzymał głosy wszystkich elektorów z wyjątkiem własnego, który oddał na bratanka zmarłego papieża, kamerlinga Carlo Rezzonico. Dla upamiętnienia Klemensa XIII, który mianował go kardynałem, przybrał imię Klemensa XIV. 28 maja przyjął sakrę biskupią z rąk Federico Marcello Lante, kardynała-biskupa Porto e Santa Rufina i subdziekana Św. Kolegium Kardynałów, a 4 czerwca został uroczyście koronowany przez protodiakona Alessandro Albani.

Przypisy

↑ S. Miranda (lista uczestników konklawe 1769) podaje, że wszystkich 57 kardynałów uczestniczyło w konklawe, zaznaczając jednak, że 11 spośród nich było minime praesentes in conclavi, co w praktyce oznacza, że nie brali oni w nim udziału. Zarówno K. Dopierała, jak i The Catholic Encyclopedia utrzymują, że liczba elektorów wynosiła 47, zaś nowy papież został wybrany uzyskując 46 głosów tj. wszystkie oprócz własnego.